Verbum

натрэ́сці, -расу́, -расе́ш, -расе́; -расём, -расяце́, -расу́ць; -ро́с, -рэ́сла і -расла́, -рэ́сла і -расло́; -расі́; -рэ́сены; зак.

1. чаго. Трасучы што-н., здабыць у нейкай колькасці.

Н. груш.

2. чаго. Растрэсці частку чаго-н., неакуратна перавозячы або пераносячы.

Н. сена на дарогу.

3. чаго. Пра кармы для жывёлы: трасучы, змяшаць.

4. безас., каго. Стаміць, намучыць трасянінай (разм.).

Натрэсла дзяцей за дарогу.

пазайма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. што. Запоўніць сабою ўсё, многае або ўзяць у сваё карыстанне ўсё, многае.

Кнігі пазаймалі ўсе паліцы.

2. што. Захапіць якую-н. прастору, нейкую колькасць чаго-н.

Турысты пазаймалі ўсе летнія домікі.

3. каго. Ахапіўшы, пагнаць куды-н. усіх, многіх.

П. кароў у статак.

4. каго (што). Заняць каго-н. чым-н. некаторы час.

манапо́лія, -і, мн. -і, -лій, ж.

1. Выключнае права на вытворчасць або продаж чаго-н., а таксама выключнае права карыстання чым-н.

Дзяржаўная м.

2. Буйное капіталістычнае аб’яднанне, якое ўзнікла на падставе канцэнтрацыі вытворчасці і капіталу з мэтай панавання ў пэўнай галіне гаспадаркі і атрымання найбольшага прыбытку.

|| прым. манапалісты́чны, -ая, -ае і манапо́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Манапалістычны капітал.

Манапольнае права.

машы́на, -ы, мн. -ы, -шы́н, ж.

1. Механізм або сукупнасць механізмаў, што выконваюць пэўную работу, ператвараючы адзін від энергіі ў другі.

Паравая м.

Вязальная м.

2. перан. Аб арганізацыі, асобе, якая дзейнічае падобна механізму бесперабойна і дакладна; сістэма.

Ваенная м.

3. Тое, што і аўтамабіль.

Легкавая м.

|| прым. машы́нны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

М. парк.

М. пераклад.

назіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што, за кім-чым, са злуч. «што» або «як». Уважліва сачыць вачыма за кім-, чым-н., не спускаць з вачэй.

Н. зацьменне сонца.

Н. за палётам птушкі.

2. каго-што. Вывучаць, даследаваць.

Н. развіццё клетак расліны.

3. за кім-чым. Ажыццяўляць нагляд за кім-, чым-н.

Н. за дзецьмі.

Н. за парадкам.

|| наз. назіра́нне, -я, н.

напру́жанне, -я, н.

1. гл. напружыць.

2. Сканцэнтраванне намаганняў, затрата вялікай энергіі, сіл для ажыццяўлення чаго-н.

Слухаць з напружаннем.

3. Ненатуральнае становішча, напружанасць у якой-н. галіне дзейнасці.

Н. міжнародных адносін.

4. Велічыня, якая характарызуе сілу ціску або расцяжэння, што прыходзіцца на адзінку плошчы цвёрдага цела (спец.).

5. Велічыня, якая характарызуе работу электрычных сіл пры перамяшчэнні электрычнага зараду (спец.).

Электрычнае н.

дэтэ́ктар, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Прыстасаванне ў радыёпрыёмніку для пераўтварэння ваганняў высокай частаты ў ваганні нізкай частаты.

2. Прылада для выяўлення радыеактыўнага ці цеплавога выпраменьвання.

Д. ядзерных выпраменьванняў.

○

Дэтэктар хлусні — спецыяльнае прыстасаванне для запісу фізіялагічных паказчыкаў таго, каго дапытваюць, або падвыпрабавальнага.

|| прым. дэтэ́ктарны, -ая, -ае.

○

Дэтэктарны прыёмнік — найпрасцейшы радыёпрыёмнік, у якім прынятыя сігналы пераўтвараюцца ў гукавыя пры дапамозе крышталічнага дэтэктара.

заграба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. што. Захопліваючы, грабучы, збіраць у адно месца.

З. сена.

2. перан., што. З прагнасцю захопліваць, прысвойваць або многа атрымліваць, зарабляць (разм.).

З. вялікія грошы.

3. Грэбці вёсламі, рукамі.

Глыбока з.

4. Тое, што і грэбці (у 2 знач.).

|| зак. загрэ́бці, -рабу́, -рабе́ш, -рабе́; -рабём, -рабяце́, -рабу́ць; -ро́б, -рэ́бла; -рабі́; -рэ́бены (да 1—3 знач.).

закупі́ць, -уплю́, -у́піш, -у́піць; -у́плены; зак.

1. каго-што. Купіць у вялікай колькасці або оптам.

З. прамысловае абсталяванне.

2. што і чаго. Запасціся пакупкай.

З. прадукты.

З. дроў.

|| незак. закупля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. заку́пліванне, -я, н., за́куп, -у, мн. -ы, -паў, м. і заку́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.

|| прым. заку́пачны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Закупачныя цэны.

затрыма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.

1. Спыніцца, запаволіць ці спыніць свой рух.

З. ля ўвахода.

2. Застацца дзе-н. на які-н. час, пабыць дзе-н. даўжэй, чым трэба або можна.

Там ён затрымаўся з-за хваробы.

З. ў дарозе.

3. Запазніцца, не зрабіць чаго-н. у тэрмін.

З. з адказам.

|| незак. затры́млівацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. затры́мка, -і, ДМ -мцы, ж.