Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
überhánd néhmen
*vi браць верх, распаўсю́джвацца, узраста́ць
er hat überhánd genómmen — ён узяў верх над усі́мі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Sieg
m -(e)es, -e перамо́га
den ~ davóntragen* [gewínnen*] (über A) — атрыма́ць перамо́гу [верх] (над кім-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Крэ́йга ’канец страхі, які звісае над сцяною’ (Сцяшк. Сл.). Іншы варыянт крайка ’верх страхі’ (гл.). Польск.krejga ’вільчык, верх страхі’. Запазычанне з балтыйскіх дыялектаў. Параўн. літ.kraigas ’тс’ (Урбуціс, Baltistica, 5 (1), 64; Непакупны, Kalbotyra, 25 (2), 73–74; Грынавецкене і інш. LKK, 16, 179–180; Лаўчутэ, Балтизмы, 46–47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Па́луба ’суцэльнае гарызантальнае перакрыццё ў выглядзе падлогі на судне’ (ТСБМ). Рус.па́луба ’тс’, укр.па́луба ’страха з лубу над павозкай’, польск.pałub ’ствол дрэва (выдзеўбаны ўнутры)’, pałuba ’павозка’, чэш.palubeň ’ствол дрэва, полы ўнутры’. Да луб (гл.) (Фасмер, 3, 194). У словаўтваральных адносінах — гэта аддзеяслоўны дэрыват ад *polubiti ’пакрыць лубам’ < paluba.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плі́нтус ’планка, якая закрывае шчыліну паміж падлогай і сцяной’ (ТСБМ, Касп., Сцяшк. Сл.). Праз рус.пли́нтус (з XIX ст.) з лац.plinthis, plinthus ’ніжняя частка п’едэстала калоны’, ’карніз будынка звонку’, якія са ст.-грэч.πλίνθος ’цэгла’, (пазней) ’плітка’. Значэнне ’карніз’ спрыяла семантычнаму пераходу, параўн. плі́нтус ’перакладзіна над вушакамі’ (хоцім., ЛА, 4).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́хад1 ’рэшткі пры ўзважванні бульбы, мукі і інш.’ (паўн.-усх., КЭС). Ад хадзіць (гл.) з дапамогай лрыст. по-, параўн. адыход, адход ’рэшткі чаго-небудзь’.
◎ По́хад2 ’месца над асеццю’ (Мат. Маг.), ’яма перад печкай у асеці’ (Мат. Гом., Бяльк.). Ад хадзіць (гл.) з дапамогай прыст. wo-, аднак матывацыя застаецца нявысветленай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыпла́ч ’галашэнне па нябожчыку’ (віл., Жыв. сл.). Рус.прыпла́чка ’абрадавы вясельны плач’. Утварэнне ад *прыплакваць < плакаць з суф. ‑jь; аб суфіксацыі гл. Карскі 2-3, 23. Параўн. таксама рус.дыял.припла́кивать ’выконваць абрадавыя песні-галашэнні (на вяселлях, пахаваннях), галасіць’, укр.припла́кувати ’плакаць над кім-, чым-небудзь, аплакваць’, припла́кування ’плач, галашэнне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ра́тман1 гіст. ст.-бел. ’член магістрата старажытнай Рыгі’ (Ст.-бел. лексікон; Карскі, 1, 204), упершыню фіксуецца ў 1300 г. (Булыка, Запазыч.). Непасрэднае запазычанне з с.-н.-ням.râtman ’тс’, параўн. Фасмер, 3, 447.
Ра́тман2 ’старшы над плытагонамі, які кіруе праводкай плытоў праз небяспечныя месцы’ (зах.-палес., Кольб.). Гл. ротман.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нахілі́цца sich néigen, sich (níeder)béugen; sich bücken (толькіпрачалавека);
нахілі́цца надкім-н, чым-н sich über j-n, über etw. (A) (níeder)béugen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)