прагрэ́сія

(лац. progressio = рух наперад)

рад лікаў, якія паслядоўна павялічваюцца або памяншаюцца так, што розніца або адносіны паміж суседнімі лікамі з’яўляюцца велічынёй пастаяннай (напр. арыфметычная п., геаметрычная п.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ратакса́ны

(ад лац. rota = кола + axis = вось)

хімічныя злучэнні з цыклічнай і пранізваючай яе лінейнай малекул, звязаных так, што аб’ёмныя радыкалы на канцах лінейных малекул перашкаджаюць раз’яднанню сістэмы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

мно́гие мн.

1. прил. мно́гія, шмат які́я, род. шмат які́х;

во мно́гих отноше́ниях у мно́гіх адно́сінах, у шмат які́х адно́сінах;

по мно́гим причи́нам па мно́гіх (шматлі́кіх) прычы́нах, па шмат які́х прычы́нах;

мно́гие го́ды мно́гія гады́, шмат год;

мно́гие мужчи́ны мно́гія мужчы́ны, шмат хто з мужчы́н, шмат які́я мужчы́ны;

мно́гие дере́вья повысыха́ли мно́гія (шмат які́я) дрэ́вы павысыха́лі (пасо́хлі);

мно́гая ле́та церк. мно́гія ле́ты;

2. сущ. мно́гія, -гіх, шмат хто, род. шмат каго́;

мно́гие так ду́мают мно́гія так ду́маюць, шмат хто так ду́мае;

он мно́гих здесь зна́ет ён мно́гіх (шмат каго́) тут ве́дае;

мно́гим так ка́жется мно́гім (шмат каму́) так здае́цца;

мно́гие из нас мно́гія (шмат хто) з нас; см. мно́гое.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

размаха́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Пачаць моцна махаць чым‑н. Халуста так распаліўся, так размахаўся кулакамі, што нават не пачуў, як у хату ўвайшоў Сямён. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сыгра́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Дасягнуць зладжанасці ў сумеснай ігры. Музыканты так сыграліся і так хвацка рэзалі, што трудна было стрымацца, каб не паддацца чарам музыкі. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Нале́ ’ага, так, але’ (шчуч., З нар. сл.), ноле ’тс’ (кап., Нар. словатв., карэл., Нар. лекс., Жд. 1), нуле ’тс’ (Нар. лекс.). З ну ’так’ і але ’ага, так’, параўн. польск. дыял. riale ’акрамя таго, зрэшты’ (< по ale), чэш. дыял. nale ’ну і’ (< no ale), гл. Махэк₂, 400; ESSJ SG, 2, 437; іншага паходжання ст.-бел. ноли ’але толькі’ (XVI ст.), гл. Карскі 2-3, 83; ESSJ SG, 2, 503–504 (з пъ li).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пасудзі́ць, -уджу́, -у́дзіш, -у́дзіць; зак.

1. каго. Засудзіць усіх, многіх.

Усіх злачынцаў пасудзілі.

2. заг. пасудзі́(це). Ужыв. ў знач.: падумай(це), уяві(це) сабе.

Пасудзі сабе, ці можна так рабіць.

3. Пагаварыць, папляткарыць некаторы час (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дакрыча́цца, -чу́ся, -чы́шся, -чы́цца; -чы́мся, -чыце́ся, -ча́цца; -чы́ся; зак. (разм.).

1. каго. Моцна клічучы каго-н., вымусіць адклікнуцца.

Крычаў, крычаў, так і не дакрычаўся вас.

2. да чаго. Крыкам давесці сябе да непажаданых вынікаў.

Д. да хрыпаты.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дэмакра́т, -а, М -ра́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Прыхільнік дэмакратыі.

Дэмакраты выказалі свае погляды.

2. Член дэмакратычнай партыі.

3. Чалавек дэмакратычнага (у 2 знач.) укладу жыцця, поглядаў.

|| ж. дэмакра́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ка́яцца, ка́юся, ка́ешся, ка́ецца; ка́йся; незак.

1. Прызнавацца ў грахах, спавядацца ў царкве.

2. Прызнаваць сваю віну, памылку перад кім-н.

К. ў сваіх учынках.

Сын каяўся, што не так зрабіў.

|| зак. пака́яцца, -ка́юся, -ка́ешся, -ка́ецца; -ка́йся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)