банкарт (ням. Bankart), назва пазашлюбнага дзіцяці на Беларусі ў 16 — 1-й пал. 19 ст. Прававое становішча банкарта рэгулявалася Статутамі ВКЛ. Банкарты не мелі права быць спадкаемцамі бацькі, атрымліваць у спадчыну шляхецкія правы, аднак маглі быць спадкаемцамі маці, што адпавядала норме рымскага права. Пры ўмове, калі бацька банкарта возьме законны шлюб з яго маці, правы банкарта падлягалі легітымацыі (узаконенню). Гэта норма была анулявана ў час праўлення Стафана Баторыя [1575—86], аднак на практыцы ажыццяўлялася праз набілітацыю.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАЕ́ННЫ ГУБЕРНА́ТАР,
вышэйшая службовая асоба ў губернях Расійскай імперыі ў канцы 18 — пач. 20 ст. ў час ваеннага становішча. Прызначаўся імператарам, з 1846 яго мог прызначаць галоўнакамандуючы арміяй з наступным зацвярджэннем імператарам. Падпарадкоўваўся ген.-губернатару і галоўнакамандуючаму дзеючай арміяй. Нярэдка пасада ваеннага губернатара спалучалася з пасадай ген.-губернатара. Ваенны губернатар абавязаны быў ажыццяўляць нагляд за мясц. адміністрацыяй, падтрымліваць грамадскі парадак і бяспеку, падаўляць антыўрадавыя выступленні і сял. хваляванні, каардынаваць дзейнасць ваен. і цывільнай улад.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
лёс
(польск. los, ад с.-в.-ням. lôz)
1) незалежны ад волі чалавека ход падзей, збег абставін;
2) далейшае існаванне, будучыня (напр. л. чалавецтва);
3) доля, становішча ў жыцці (напр. жаночы л.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
паліяты́ў
(фр. palliatif, ад лац. palliatus = прыкрыты)
1) лякарства або іншы сродак, які дае часовую палёгку хвораму, але не вылечвае хваробу;
2) перан. сродак, які дае часовы выхад з цяжкага становішча; паўмера.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
паста́ва, ‑ы, ж.
1.Становішча корпуса, фігуры, уласцівае каму‑н. Незалежнасць, самавітасць адчувалася ва ўсёй яго паставе.Сачанка.Паша таксама калісьці красуняй лічылася: русыя валасы на прабор, карыя вочы, гордая пастава.Лось.У .. паставе, хадзе [Панасюка] не было ніякай паважнасці, якая звычайна прыходзіць да людзей гадоў пад сорак.Навуменка.// Фігура чалавека. Зялёная спадніца падкрэслівала.. [Ядзіну] статную дзявочую паставу.Новікаў.Кастусь адразу падняўся з зямлі, правёў пальцамі пад рэменем, абцягваючы гімнасцёрку на сваёй тонкай, да немагчымага схуднелай паставе.Ваданосаў.
2. Поза. Кашлатая Саўкава галава з цэлаю шапкаю чорных валасоў зняважліва ківалася. Войту зусім не спадабалася такая гордая пастава Саўкі Мільгуна.Колас.А Лёнька і Алік замерлі ў такіх паставах, як быццам збіраліся скочыць цераз шырокую канаву.Шашкоў.
3. Пастаноўка, становішча якой‑н. часткі цела. Правільная пастава ног у танцы. □ [Гаспадыня] падобна да мужа: тая ж пастава галавы, аднолькавы разрэз вачэй, той жа тонкі прамы нос.Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апра́ва ’рамка, аклад абраза; пераплёт кніжкі’. Рус.оправа ’рамка, аклад’, укр.оправа ’пераплёт; рамка, аклад’, польск.oprawa ’пераплёт, рамка’. Да апраўляць ’апрацоўваць, прыводзіць у адпаведны выгляд’, адкуль і ’ўстаўляць у аправу’. Значэнні ’рамка’ і ’аправа абраза’ адносна новыя з больш старога аправа ’рамка’. Ст.-бел.оправа ’паправа, наладка’ (магчыма, з чэшскай, сустракаецца ў Скарыны, хаця вядома і ў старапольскай); ’дакумент на права карыстання маёмасцю’ і ’маёмасць, запісаная на чыёсьці імя’ (Юрэвіч–Яновіч, Бел. мова, 97), звязана са старапольскім значэннем дзеяслова oprawić ’забяспечыць’, ст.-бел.оправити ’ўнагародзіць’ (Гарб.). Семантычны пераход у дзеяслове, магчыма, такі: ’паправіць, прывесці ў адпаведны выгляд, зрабіць аправу’ і ’паправіць (матэрыяльнае становішча), запісаць маёмасць, узнагародзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
situation
[,sɪtʃuˈeɪʃən]
n.
1) ме́сцазнахо́джаньне, ме́сца n.
Choose an attractive spot for our camp — Вы́берце прыго́жае ме́сца для на́шага ля́геру
2) абста́віны pl. only, сытуа́цыя f.
3) стано́вішчаn., пра́ца f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
hobble
[ˈhɑ:bəl]1.
v.i.
1) чыкільга́ць, чыкіля́ць, кульга́ць
2) ісьці́ хіста́ючыся
2.
v.t.
пу́таць
3.
n.
1) чыкільга́ньне, кульга́ньне n.
2) пу́та n. (для каня́)
3) informal цяжко́е стано́вішча, бяда́f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дыскрыміна́цыя
(лац. discriminatio = адрозненне)
1) абмежаванне ў правах, пазбаўленне раўнапраўнага становішча якой-н. дзяржавы або групы насельніцтва (напр. расавая д.);
2) мед. здольнасць асобна ўспрымаць два аднолькавыя раздражненні, якія ўздзейнічаюць адначасова ў размешчаных блізка пунктах скуры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
канфігура́цыя
(лац. configuratio)
1) абрысы, форма чаго-н. (напр. к. воблакаў);
2) узаемнае размяшчэнне прадметаў або іх частак;
3) астр. бачнае становішча планеты на нябеснай сферы адносна Сонца (злучэнне, элангацыя, квадратура 3 і апазіцыя1 3).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)