грэць, грэю, грэеш, грэе; незак., каго-што і без дап.
1. Перадаваць сваю цеплыню; саграваць. Сонца грэе. Печ добра грэе кватэру. □ Шчыльна прытуліўшыся,.. [хлопчыкі] маглі грэць адзін аднаго.Маўр.// Захоўваць цеплыню, засцерагаць ад холаду. Кажух добра грэе. □ Хоць вецер змоўк і стала зацішней, не грэе коўдра мне старых касцей.Дубоўка.//перан. Абнадзейваць, паднімаць настрой. Помні.. Слова, што ў любой нягодзе грэла Кожную пакутную душу.Кірэенка.Прабіраючыся па сумётат дахаты, .. [Дзіма] грэе сябе марай аб шчаслівай будучыні.Якімовіч.
2. Рабіць цёплым, гарачым; награваць. Грэць чай. □ У хаце.. Сабастыяніха грэла на камінку ваду.Чорны.
3.Разм. Біць. — У-у, ты, бесхрыбетны! — і Марцін грэў Станіслава па плячах кулаком.Карпюк.
•••
Грэць рукі — нажывацца несумленным спосабам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Плешчучы, праліць; разліць па якой‑н. паверхні. Распляскаць ваду з вёдзер./уперан.ужыв.І паверыш пры сустрэчы У яе жаночы лёс: Свайго шчасця не расплешча, У бядзе не схіліць плечы І дарма не ўроніць слёз.Пысін.
2.перан.Разм. Расказаць тое, чаго не трэба гаварыць. «Гэтыя [старыя] адразу расплешчуць па ўсяму сялу, як толькі ўбачаць мяне ў царкве», — падумаў Сцёпка.П. Ткачоў.
Расплюшчыць. Бацька казаў, што то паўпудовы молат, ім б’юць, калі трэба распляскаць якую-небудзь тоўстую жаляз[я]ку.Сабаленка.Дрыжучы ад страху,.. [Майка] распляскала нос аб шкло і круглымі вачыма сачыла за .. [Лазнікам].Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саслізну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
1. Слізгаючы, спусціцца ўніз; з’ехаць. Саслізнуць з берага ў раку. □ [Васіль], як вокам згледзець, саслізнуў з дрэва, і, не разбіраючы дарогі, мы памчаліся па поплаве.Каліна.// Хуценька ўстаць, пакінуць якое‑н. месца. Міша паслухмяна саслізнуў з бацькавых каленяў і падаўся да сваіх кубікаў — будаваць дом.Шахавец.// Саслізнуўшы, перамясціцца з аднаго месца ў іншае. Аўтамат у Свіступова, нібы жывы, саслізнуў з пляча і аказаўся ў руцэ.Паўлаў.Прамень па твары крадзецца яе, На вейкі саслізнуў.Дзяргай.
2. Не ўтрымаўшыся дзе‑н., спаўзці, зваліцца. Крук ударыўся аб провад і саслізнуў уніз.Курто.Паходня пацягнуўся наперад, ногі саслізнулі з купіны, і ён уваліўся ў ваду па пояс.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узбунтава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што.
1. Схіліць, падбіць па бунт, паўстанне. Узбунтаваць войска. Узбунтаваць натоўп. □ Бунтар, славуты герой беларускага народа [Ілья Гаркуша] яшчэ ў XVII стагоддзі ўзбунтаваў, узняў плугароў і сейбітаў, ганчароў і плытагонаў .. на барацьбу супраць белапольскіх магнатаў.Бялевіч.
2.перан. Прывесці ў стан непакою, трывогі; узбударажыць, усхваляваць. Узбунтаваць пачуцці. Узбунтаваць душу. □ Міхалавы словы так узбунтавалі Комліка, што ён больш не валодаў сабой.Карпаў.
3. Узняць хвалі, прывесці ў рух (звычайна пра ваду). Засмяяўшыся, .. [Люда] палажыла вядро на свой адбітак у вадзе. Вядро ўзбунтавала люстраную роўнядзь, напоўнілася.Брыль.// Узлахмаціць (валасы і пад.). Волька шпарка правяла далонню па яго [Кузёмкі] валасах, узбунтавала іх і, задзірыста засмяяўшыся, знікла за веснічкамі.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
In discendo lupus nimis affirmans ait «agnus»
Калі вучыш ваўка гаварыць, ён заўсёды скажа: ягня.
Если учишь волка говорить, он всегда скажет: ягнёнок.
бел. Лысае жарабя ўрадзілася, лысае і здохне. Колькі ваду ні гатуй, усё вада будзе. Хоць крычы, хоць не крычы, а быць Пахому такому.
рус. Ты чёрта свяжи, а он в воду смотрит. Волк и всякий год линяет, а нрава не меняет. Горбатого могила исправит. Сколько с быком ни биться, а молока от него не добиться.
фр. Un vieux chien ne s’accoutume point à porter le collier (Старая собака никогда не привыкнет носить ошейник).
англ. What is bred in the bone will not come out of the flesh (Что въелось в кости, не выйдет плотью).
нем. Wider die Natur kann keiner (Против природы не может никто).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Bos ad aquam tractus non vult potare coactus
Гані вала хоць да ракі ‒ сілаю/сілком ваду піць не будзе.
Гони вола хоть к реке ‒ насильно воду пить не будет.
бел. Сілай калодзезь капаць ‒ вады не піць.
рус. И лошадка в хомуте везёт по могуте. Через силу и конь не ступит. Силою не многого добьёшься. Добром большего добьёшься, чем силой.
фр. Tout par amour rien par force (Всё любовью, и ничего силой). On peut mener un âne a l’eau mais on ne peut pas le faire boire (Можно привести осла к воде, но нельзя его заставить пить).
англ. You can take a horse to the water but you cannot make him drink (Можно привести коня к воде, но пить его не заставишь).
нем. Kraft allein tut’s nicht (Одна сила ничего не сделает).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Omnes homines ad quaestum suum callent
Усе людзі ўмелыя/ведаюць толк у тым, што тычыцца іх выгады.
Все люди искусны/знают толк в том, что касается их выгоды.
бел. Гаспадаром стане тады, як свая вош укусіць. Усякаму сваё мілей. Кожны млын на сваё кола ваду цягне. Кожная сасна свайму бору песню пяе. Кожныя граблі да сябе грабуць.
рус. Каждый в свою нору тянет. И мышь в свою норку тащит корку. Всяк хлопочет, себе добра хочет. Всякий Демид себе норовит. Роман всё кладёт в свой карман. Всякая сосна своему бору шумит, каждый Никитка хлопочет о своих пожитках. Всяк на себя умён.
фр. Chacun veut avoir son compte (Каждый хочет иметь свой счёт).
англ. Every bird thinks its own nest best (Каждая птица считает своё гнездо лучшим).
нем. Jeder hat das Seine lieb (Каждому дорого своё).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
skok, ~u
м.
1. скачок;
skok wzwyż (w dal) — скачок у вышыню (даўжыню);
~i narciarskie — скачкі з трампліна;
skok o tyczce — скачкі з кіем;
skok do wody — скачкі ў ваду;
2.вайск. кідок; перабежка;
3.тэх. ход; крок
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
bleed[bli:d]v.
1. крыва́віць, сцяка́ць крывёю; праліва́ць кроў (у бітве);
bleed to death паме́рці ад стра́ты крыві́
2.infml вымага́ць гро́шы. His ex-wife is bleeding him for every penny he has. Яго былая жонка вымантачвае ў яго кожную капейку.
3. паво́лі спуска́ць ваду́; выпуска́ць паве́тра
4. абліва́цца крывёю, перажыва́ць, шкадава́ць;
My heart is bleeding for him. Маё сэрца абліваецца крывёю за яго.
♦
bleed smb. dry спусто́шваць, выка́чваць усе́ гро́шы з каго́-н., абіра́ць каго́-н. да ні́ткі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)