метахрамазі́я
(ад мета- + гр. chroma = колер)
біял. уласцівасць клетак і тканак афарбоўвацца ў тон, які адрозніваецца ад колеру фарбавальніку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
парамагнеты́зм
(ад пара- + магнетызм)
уласцівасць рэчываў слаба намагнічвацца ў напрамку, які супадае з напрамкам сілавых ліній знешняга магнітнага поля.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
character [ˈkærəktə] n.
1. хара́ктар; нату́ра;
a man of character чалаве́к з мо́цным хара́ктарам
2. уласці́васць, асаблі́васць
3. рэпута́цыя
4. персана́ж
5. асо́ба
6. лі́тара; іеро́гліф
7. comput. знак
♦
be in character with smth. адпавяда́ць чаму́-н.;
out of character неадпаве́дна
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
цяні́стасць,
Уласцівасць цяністага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скарача́льнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць лікаў скарачацца. Скарачальнасць дробаў.
2. Уласцівасць тканак жывога арганізма скарачацца. Скарачальнасць мышачнай тканкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пячы́ся, пяку́ся, пячэ́шся, пячэ́цца; пячо́мся, печаце́ся, пяку́цца; пёкся, пякла́ся, -ло́ся; пячы́ся; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гатавацца сухім награваннем, на адкрытым агні, у духу або на патэльні.
Бульба пячэцца ў прыску.
Пячэцца яечня на патэльні.
2. Знаходзіцца на моцным сонцы, у гарачым месцы (разм.).
П. каля печы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мець здольнасць, уласцівасць абпальваць, жыгацца.
Крапіва пячэцца.
|| зак. спячы́ся, спяку́ся, спячэ́шся, спячэ́цца; спячо́мся, спечаце́ся, спяку́цца; спёкся, спякла́ся, -ло́ся (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абыхо́длівасць, ж.
Уласцівасць абыходлівага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЕЗАДКА́ЗНАСЦЬ у тэхніцы, уласцівасць вырабу захоўваць працаздольнасць на працягу некаторага часу ці пры выкананні пэўнага аб’ёму работы без вымушаных перапынкаў у зададзеных умовах эксплуатацыі. Для вырабаў, якія не падлягаюць рамонту ці замяняюцца пасля першага парушэння працаздольнасці, паказчыкамі безадказнасці могуць быць імавернасць безадказнай работы, інтэнсіўнасць адказаў і інш.; для рамонтапрыдатных вырабаў — напрацоўка на адказ, імавернасць безадказнай работы. Гл. таксама Надзейнасць.
т. 2, с. 372
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Рухо́мы ’здольны рухацца; які можна перамяшчаць’ (ТСБМ, Нас.), рухо́мый ’тс’ (Бяльк.), рухо́му ’жвавы, дзелавы’ (ТС), сюды ж рухо́масць ’уласцівасць і стан рухомага’, ’рухомая маёмасць’ (ТСБМ). Польск. ruchomy ’які можа рухацца; перамяшчальны’. Прасл. *ruxomъ — дзеепрыметнік залежнага стану цяперашняга часу ад незахаванага прасл. *rusti ’рыць, капаць, пераварочваць (зямлю)’, ’перамяшчаць’ (гл. рушыць), утвораны як вядомы ад ведаць (Борысь, 526; Фурлан, Бязлай, 3, 205).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АДЛЮСТРАВА́ННЕ,
уласцівасць матэрыі, якая заключаецца ў перадачы асаблівасцяў аб’екта або працэсу, якія адлюстроўваюцца. Выяўляецца ў здольнасці любой рэчы ў неарган. прыродзе ўзнаўляць такія змены, адбіткі, рэакцыі, якія знаходзяцца ў адпаведнасці (або падабенстве) з рэччу, якая на яе ўздзейнічае. Жывыя арганізмы выкарыстоўваюць уласцівасць адлюстраванне як сродак самазахавання і самапрыстасавання да навакольнага асяроддзя, пачынаючы ад раздражняльнасці раслін і прасцейшых арганізмаў. У ходзе эвалюцыі раздражняльнасць як агульная ўласцівасць арганізма прасцейшых ператвараецца ў элементарную адчувальнасць нервовай тканкі, а потым — у непасрэдную псіхічную дзейнасць жывёл у працэсе развіцця органаў пачуццяў і галаўнога мозга. У выніку працяглага працэсу антрапагенезу ўзнікаюць і развіваюцца свядомае псіхічнае адлюстраванне і дзейнасць людзей. Вышэйшая, спецыфічная чалавечая форма адлюстравання — свядомасць.
Літ.:
Тюхтин В.С. Отражение. Системы. Кибернетика. М., 1972;
Петушкова Е.В. Отражение в живой природе: Динамика теорет. моделей. Мн., 1983;
Губанов Н.И. Чувственное отражение. М., 1986.
Я.В.Петушкова.
т. 1, с. 112
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)