Прыту́лак ’месца, дзе можна схавацца, адпачыць, прабыць патрэбны час’, ’дабрачынная ўстанова для сірот, беспрытульных дзяцей і інш.’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Бяльк., Варл., Сл. ПЗБ), прыту́л ’прыстанішча’ (ТСБМ, Ласт., Касп.), ’сховішча, прытон’ (Нас.), прыту́ла ’прыстанішча’, прыту́лішча ’тс’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., Бяльк., Ян.), прыту́лле ’тс’ (Касп.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне, параўн. прытуліцца ’шчыльна прыхінуцца; знайсці прыпынак для жыцця’ (Варл.), ’адчуць ласку, спагаду, спачуванне’ (светлаг., SOr, 39, 356), прытуліць ’паставіць адзін прадмет упрытык да другога’ (там жа). Гл. туліць. Аналагічныя ўтварэнні і ў іншых славянскіх мовах, параўн. рус.дыял.приту́л, приту́ла, приту́лище, приту́лье ’прыстанак, прытулак’, укр.приту́л, приту́лок, польск.przytul, przytulisko, przytułek ’тс’ і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эпо́ха
(гр. epoche = прыпынак)
1) перыяд часу ў развіцці прыроды, грамадства, навукі і г.д., які адрозніваецца ад другога такога ж перыяду значнымі зменамі, падзеямі (напр. э. Адраджэння);
2) частка геалагічнага перыяду (напр. верхняя э. мелавога перыяду мезазойскай эры);
3) астр. момант, з якога пачынаецца адлік часу, звязаны з рухам якога-н. нябеснага цела.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Прыва́л ’прыпынак у дарозе для адпачынку ў час паходу’ (ТСБМ): лежа́ць у прывал ’доўга вылежвацца’ (ТС), прыва́лка ’месца для прыпынку ў дарозе, прывал’ (Нас.), прыва́л, прыва́лак ’пагорак; высокі бераг’ (мядз., Нар. сл.; брасл., Сл. ПЗБ), прыва́лак ’нізкае месца ў канцы загона’ (брасл., ігн., Сл. ПЗБ), прыва́лак, пры́валок, пры́ве́лок ’прымурак — выступ печы, на якім можна сядзець або ставіць што-небудзь’ (Буз., ТС), ’прымастка, палаці каля печы’ (Сцяшк., Сл. рэг. лекс.), ’дошка, прыбітая ля печы’ (Жд.), прывале́нь ’прымак’ (гарад., Нар. лекс.). Да прывалі́ць ’прыперці, прыхіліць; прыкрыць, прыціснуць зверху, прыстаць, прычаліць (пра судна); прыйсці, сабрацца ў вялікай колькасці; з’явіцца, прыйсці (пра што-небудзь нечаканае або ў вялікай колькасці)’ (ТСБМ), да прасл.*privaliti, якое ад *valiti, гл. валі́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
папа́с, ‑у, м.
1. Месца, дзе пасецца жывёла; паша. Травою шастаюць Каровы на папасе.Чарот.Змоўкла цётка, калі на падворку тонка і высока заржала жарабя, а ў дзвярах паказаўся дзядзька Андрэй — прызнаў з папасу кабыліцу.Вышынскі.
2.Прыпынак у дарозе з мэтай пакарміць коней, падсілкавацца і адпачыць; папаска. А дзень канчаецца тым часам, Пара падумаць пра начлег, Ды дзе спыніцца для папасу?Колас.Праз вёску са сваёй дружынай Баярын гэты ехаў раз, І ля Натальчынай хаціны Ён затрымаўся на папас.Купала.Усе, хто ездзіў ад нас у Мінск, спыняліся на папас і на начлег у карчме.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасто́й, ‑ю, м.
1. Раскватараванне, стаянка воінскіх часцей у прыватных дамах. Буцянёў-Храбтовіч звярнуўся з просьбай да губернатара прыслаць на пастой у маёнтках эскадрон драгунаў.Колас.Яшчэ памят[а]ю — у нашай старой хаце на пастоі стаялі два чырвонаармейцы і камандзір Валюжэніц.Сабаленка.
2. Начлег, часовае пражыванне ў нанятым памяшканні. Астатнія гаспадыні, да якіх ставілі на пастой студэнтаў, не спрачаліся, як Хадося.Навуменка.
3.Прыпынак для сну, адпачынку, начны адпачынак. Сплылі тыя воды, што помняць, як тут, ля рэчкі, спыніўся на пастой нямецкі абоз.Адамчык.Увечары, калі стомлены статак брыў па вуліцы на пастой, прыціхшае было наваколле агалошвалася віскам і бязладнымі стрэламі-прысвістамі.Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ста́нцыя ‘месца прыпынку транспартных сродкаў, вакзал’ (ТСБМ, Бяльк.), ‘кватэра, часовае жыллё, станцыя, заезны дом’ (Нас.), ста́нца ‘станцыя’ (Сл. Брэс.), ста́нцыя ‘тс’ (гродз., Сл. ПЗБ), ста́нцая ‘пакой, памяшканне’ (Сержп.), ста́нця ‘тс’ (Сл. рэг. лекс.). Ст.-бел.станция, станцыя ‘кватэра, месца пастою’, ‘абавязак утрымання праезджых службовых асоб’ (1545 г.) з ст.-польск.stancyja (Булыка, Лекс. запазыч., 190). Сучаснае слова таксама з польск.stancja ‘станцыя’, якое, па адной версіі, узыходзіць да італ.stanza ‘пакой, жыллё’, нар.-лац.stanzia (Мацэнаўэр, Cizí sl., 312; Брукнер, 513; Булыка, там жа), а па другой — з больш ранняга stacja ‘кватэра, заезны дом’ з назалізацыяй у выніку ўплыву слова стан (Слаўскі, JP, 38, 1958, 229; Дзікенман, RS, 21, 196, 139). Польск.Stacja < лац.statiõ стаянка, прыпынак’ (Брукнер, 512; SWO, 699). Гл. ЕСУМ, 5, 396.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bait
[beɪt]1.
n.
1) прына́да f. (на ры́бу)
2) спаку́са f.
3)
а) папа́с -у m.; е́жа f.
б) прыпы́нак -ку m. (для адпачы́нку й яды́)
2.
v.t.
1) заклада́ць прына́ду
2) спакуша́ць; прына́джваць
3) цкава́ць саба́к
3.
v.i.
затры́мвацца, каб адпачы́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Statión
f -, -en ста́нцыя; ме́сца стая́нкі
2) стая́нка, прыва́л, прыпы́нак
3) аддзяле́нне, ко́рпус (у бальніцы)
der Kránke liegt auf der ~ 1 — хво́ры ляжы́ць у пе́ршым аддзяле́нні
◊ fréie ~ háben — жыць на ўсі́м гато́вым
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
station1[ˈsteɪʃn]n.
1. ста́нцыя, цэнтр, пункт;
a life-boat station выратава́льная ста́нцыя;
a filling station бензакало́нка;
a dressing station перавя́зачны пункт;
a central station электраста́нцыя; AmE пашто́вае аддзяле́нне
2. вакза́л, чыгу́начная ста́нцыя
3.mil. ба́за
4.прыпы́нак (на дарозе);
Get out аt the next station. Выходзьце на наступным прыпынку.
5.fml грама́дскае стано́вішча, ста́тус;
a woman of high station высокапаста́ўленая да́ма
6.AustralE па́ша для аве́чак
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
старажы́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які даўно прайшоў, мінуў (пра час). [Павел Лукіч:] — Але ж пэўных граніц між плямёнамі ў тыя старажытныя часы быць не магло.В. Вольскі.Старажоўка нясе назву, відаць, аж са старажытнага часу.Новікаў.// Які існаваў, быў, жыў у мінулыя часы. Старажытныя грэкі. Старажытная Русь. □ Невялічкая палянка паміж гушчару, асвечаная месяцам, выглядала нейкім цудоўным гняздом старажытных людзей.Чарот.
2. Які створаны, узнік у далёкім мінулым і захаваўся да гэтага часу. Старажытная легенда. Старажытныя паданні. □ Апошні прыпынак — ля старажытных сцен Крамля, дзе жыла і працавала Н. К. Крупская.«Звязда».На старажытным дзядзінцы тая самая векавая ратуша.Грамовіч.
3. Вельмі стары. Не, не спіць, не дрэмле Старажытны бор: Ён вартуе землі, Даўні свой прастор.Колас.Голлямі хістаючы калматымі, Хвоі старажытныя рыпяць.Панчанка.// Старадаўні. Можна было ўявіць чалавека ў старажытнай доктарскай мантыі.Ліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)