Ліхатня́ ’дурнота, глупства’, ’непрыемны выпадак’, ’заблытанасць’ (Нас.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑ня ад дзеяслова *ліхацець, параўн. укр.лихоти́тися ’рабіцца млосна’, лихоті́ти ’праклінаць, клясці’, рус.урал., сіб., амур.лихо́ти́ть ’нудзіць’, с.-урал.лихоти́ться ’прыхварнуць’, ст.-рус.лихотный (XI ст.) ’шалапутны’, лихоть ’адхіленне’, ст.-польск.lichocić ’даводзіць да нэндзы, вынішчаць, аслабляць’ (XVI ст.), lichotny ’дрэнны, ганебны, незаконны, подлы’, в.-луж.lichoćić ’займацца ліхвярствам’, чэш.lichotiti ’ліслівіць, хваліць’, славац.lichotiť ’дагаджаць’. Паўн.-прасл.lixotiti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нікчэ́мны, нікчо́мны ’нікуды не варты, непрыдатны’ (Нас., Касп., Сл. ПЗБ, ТС). Прыметнік, утвораны на базе словазлучэння тыпу ні к чаму не варты, параўн. нікчо́му ’ні да чога, без патрэбы’ (ТС). Меркаванні пра запазычанасць з польск.nikczemny ’благі, подлы’ (Сл. ПЗБ), што паходзіць ад nikczemu (Брукнер, 359), здаюцца неабавязковымі, паколькі ў народных гаворках магчымы пераход о > э пад націскам, параўн. штонікі і штэнікі. Параўн. таксама чэш.ničemny < ničemu (nenaučený), Махэк₂, 399.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пага́ны ’мярзотны, подлы; прызначаны для смецця, нечыстот’ (ТСБМ, Касп., Шат., Яруш., Шпіл., Бяссон.), пога́ны ’тс’ (ТС, Сл. Брэс.), ’дрэнны, дробны’ (Мат. Гом.), ’няхрышчаны, язычнік’ (ТСБМ, Нас.), пага́на ’дрэнна, кепска’ (Яруш., Шпіл., З нар. сл.), пага́нец, па́ганства. Агульнаславянскае; параўн. укр.пога́ний, серб.-харв.по̏ган ’нячысты’, чэш., славац.pohan ’язычнік’. Старажытнае запазычанне з лац.pāgānus ’вясковы, язычаскі’: pāgus ’акруга’ (Фасмер, 3, 294 і наст.; там жа і інш. літ-ра).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
élend
a
1) ва́рты жа́лю, жа́ласны
2) бядо́тны, гаро́тны
3) по́длы
~es Zeug — дрэнь
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
místig
I
aразм.
1) бру́дны, неаха́йны
2) мярзо́тны, по́длы
II
a тума́нны, імглі́сты
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
shabby
[ˈʃæbi]
adj.
1) працёрты, зно́шаны (пра во́пратку)
2) абдзёрты, абадра́ны, абша́рпаны, запу́шчаны
3) Figur. несправядлі́вы, ні́зкі, по́длы
shabby treatment — несправядлі́вае абыхо́джаньне
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пага́нец, ‑нца, м.
Разм.лаянк.
1. Вельмі дрэнны, подлы чалавек. [Доктар:] — Колькі людзей праз гэтага паганца загінула, падумаць страшна.Грахоўскі.// Наогул пра каго‑н. непаслухмянага, надакучлівага і пад. [Жанчына:] — Колькі я цябе буду клікаць! Ну, паганец, не прыходзь дамоў! Я табе дам!Шамякін.Навёў тэадаліт — а гнус той слепіць вочы. Ну так і лезе дрэнь у нос, у рот, У вушы, за каўнер залазіць абармот. І не дасі паганцу рады.Корбан.
2.Уст. Нехрысціянін, чалавек іншай веры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сво́лач, ‑ы, ж.
Разм.лаянк.
1. Агідны, подлы чалавек; паганец. [Скіба:] Няхай кожная сволач ведае, што здзекі ёй так не пройдуць.Крапіва.// Ужываецца як лаянкавае слова. — Што дзярэш тут горла! — грозна накінуўся.. [пісар] на Лукаша. — Крычы ў полі, а не пад вокнамі валаснога праўлення, няхай табе пуп трэсне, сволач ты!Колас.
2.зб. Зброд, вырадкі, подлыя людзі. [Лясніцкі:] — Не думай, што.. [гітлераўцы] дурні. Шпіянаж у іх першакласны. Яны набралі сабе розную сволач прыслугоўваць ім адкрыта.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ні́зкі, -ая, -ае; ні́жэйшы.
1. Малы па вышыні, які знаходзіцца на невялікай вышыні ад зямлі.
Нізкае дрэва.
Н. плот.
Ляцець нізка (прысл.).
2. Які не дасягнуў звычайнай сярэдняй нормы, пэўнага ўзроўню.
Н. ціск.
Нізкая тэмпература.
3. Дрэнны па якасці або наогул дрэнны.
Нізкая якасць драўніны.
4.перан.Подлы, ганебны.
Н. учынак.
Так рабіць нізка (у знач.вык.).
5. У 18 — пачатку 19 ст. пра стыль мовы: звычайны, просты, не прыняты ў літаратуры.
6. Невялікай вышыні (пра гукі, голас і пад.).
Н. бас.
Н. голас.
Спяваць нізка (прысл.).
|| памянш.-ласк.ні́зенькі, -ая, -ае (да 1 знач.).
|| наз.ні́засць, -і, ж. (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)