прасы́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. Абазвацца сыканнем. — Цсс... — прасыкаў замест адказу Дзіма, прыклаўшы палец да губ. Якімовіч.
2. Сыпаць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wskazujący
указальны;
palec wskazujący — указальны палец
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
рассячы́ сов., в разн. знач. рассе́чь; (рубя, разделить на части — ещё) разруби́ть;
р. бервяно́ — рассе́чь (разруби́ть) бревно́;
р. па́лец — рассе́чь па́лец;
парахо́д рассе́к хва́лі — парохо́д рассе́к во́лны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Мязю́к, мезюк, мізюк ’мезены палец’ (ТС), мезюн, мізюн ’тс’ (ТС). Аналагічна утварэнню літ. maželisч mažylis, але з іншымі суфіксамі. Балтызмы. Параўн. літ. mažiukas ’мезены палец’. У апошніх бел. лексемах суфікс ‑ук быў заменены на -ун у той жа функцыі (аб ім гл. Сцяцко, Афікс. наз., 123).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перамяжы́ць (пірамяжыць) ’заспакоіць, абязболіць’ (Варл.). Няясна. Магчыма, балтызм, параўн. літ. pėrmegzti ’перавязаць (напр., палец)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дактыласка́пія
(ад гр. daktylos = палец + skopeo = назіраю)
метад устанаўлення асобы па адбітках пальцаў.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ушчамі́ць, -чамлю́, -чэ́міш, -чэ́міць; -чэ́млены; зак., каго-што.
1. Сціснуўшы, зашчаміць.
У. палец у дзверы.
2. перан. Абмежаваць у чым-н.
У. каго-н. у правах.
У. самалюбства.
3. перан. Паставіць у няёмкае становішча.
|| незак. ушчамля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і ушчэ́мліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ушчамі́ць сов.
1. прищеми́ть, ущеми́ть, защеми́ть;
у. па́лец у дзве́ры — прищеми́ть (ущеми́ть, защеми́ть) па́лец две́рью;
2. перен. ущеми́ть;
у. у права́х — ущеми́ть в права́х;
у. самалю́бства — ущеми́ть самолю́бие
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Пярсты́ ’выступы ў бярвенцах сцяны, якія ўваходзяць у праём’ (Мат. Маг.); сюды ж, відаць, ст.-бел. персть ’адзінка вымярэння даўжыні, роўная 2,7 см’ (Ст.-бел. лексікон). Несумненна, да прасл. *pьrstъ ’палец’, параўн. укр., рус. перст, польск. parst, чэш., славац. prst, в.-луж. porst, серб.-харв. пр̏ст, славен. pȓst, балг. пръст, макед. прст, ст.-слав. пръстъ ’тс’, да семантыкі параўн. па́лец ’палец’, ’выступ, які заходзіць у паз’ (ТС). Роднаснае літ. pir̃štas ’палец’, лат. pirsts, pìrksts ’тс’, ст.-прус. pirsten ’тс’, што дае падставы для рэканструкцыі балт.-слав. *prstos (Глухак, 507). Казлова (БЛ, 22, 105) на падставе роднасных ст.-в.-ням. first ’вастрыё, вільчак’, лац. postis ’слуп’, авест. paršta‑ ’спіна’ прапануе ўзнаўленне першаснага значэння ’выступ’. Рэканструкцыя семантычнага рэгіяналізма ў якасці будаўнічага тэрміна здаецца праблематычнай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адстрэ́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.
Разм. Адарваць куляй, снарадам. Адстрэліць палец. □ Пры.. [Баніфацыю Скашынскім] была сястра.. Сястры гэтай ён, яшчэ будучы паручнікам, выпадкова адстрэліў нос. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)