◎ Пор ’галоўка цыбулі’ (Сцяшк. Сл.), пора: пайшла ў гарод па сапёру і пору (Наша Ніва, 2002, 20 верас.). Звычайна абазначае ’цыбуля-парэй, Allium porrum L.’, параўн. польск. рог. чэш., славац. pór, што з лац. porrum iporrits ’тс’.⇉,
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бало́тца, ‑а, н.
Невялічкае балота. Балотца наша — нешта сярэдняе паміж балотам і сажалкай: вясною яно ператвараецца ў сапраўдную сажалку, а ў летнюю спёку — у сапраўднае камарынае балота. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апанта́насць, ‑і, ж.
Уласцівасць апантанага. Шчасце наша, відаць, у самой апантанасці. Брыль. З нейкай апантанасцю.. [Балоцкі] выскачыў з машыны, не зачыніў за сабою дзверцаў і кінуўся ў кантору. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кра́сіць, крашу, красіш, красіць; незак.
Разм. Рабіць прыгожым, упрыгожваць. Памятае наша вёска Сымона Мігая вясёлым, гуллівым хлапцам, які красіў усю моладзь. Шынклер. Хвароба нікога не красіць. З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падняво́ліць, ‑волю, ‑воліш, ‑воліць; зак., каго-што.
Зрабіць паднявольным. Наша зямля ўкрыта курганамі і магіламі тых, хто калі-небудзь імкнуўся заўладаць ёю і падняволіць сабе наш народ. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлебасо́льства, ‑а, н.
Гатоўнасць і ўменне гасцінна сустрэць і пачаставаць. Хлебам-соллю госця сустракаем, Пі ды еш і будзь у нас, як дома — Хлебасольства наша ўсім вядома. Пысін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пярэ́мут: пярэмутам ляцець ’стрымгалоў, без аглядкі’ (Наша Ніва, 1999, 12 ліп.), пырэ́мытуш ’тс’ (Клім., Сл. Брэс.), пярэ́мяццю ’тс’ (Сцяшк.). Відаць, звязана з мітусі́цца, мятушы́цца ’кідацца, мільгаць’, параўн. мі́тусь, мята́ць (гл.), польск. przemiatać ’перакідаць’, з палескай дыялектнай фанетыкай (і > ы; ы > у).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заману́цца, ‑нецца; безас. зак., з інф.
Разм. Прыйсці ў галаву, захацецца. Неяк на зімовых канікулах мне заманулася паездзіць па тых гарах, дзе раней кіпела ў снежных віхурах наша дзяцінства. Сіпакоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зяме́лька, ‑і, ДМ ‑льцы, ж.
Разм. Нар.-паэт. Ласк. да зямля 1 (у 3, 5 знач.); зямліца. Зямелька — матка наша: і корміць, і поіць, і адзявае нас. З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўсяме́сны, ‑ая, ‑ае.
Які адбываецца, праходзіць усюды. У гады барацьбы за паўсямесную калектывізацыю, калі наша сельская гаспадарка была недастаткова насычана тэхнікай, ствараліся невялікія калгасы, якія поўнасцю стасаваліся да мінулых умоў. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)