изощря́ться

1. выто́нчвацца; абвастра́цца; развіва́цца; удаскана́львацца;

мысль его́ изощря́лась в филосо́фских спо́рах ду́мка яго́ развіва́лася ў філасо́фскіх спрэ́чках;

2. (упражняться) разг. практыкава́цца; напрактыко́ўвацца, набіва́ць руку́; (изловчаться) злаўча́цца;

изощря́ться в приду́мывании ре́бусов напрактыко́ўвацца ў прыду́мванні рэ́бусаў;

3. страд. выто́нчвацца; абвастра́цца; развіва́цца; удаскана́львацца; см. изощря́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

яви́ться сов.

1. (появиться) з’яві́цца; (прибыть) прыбы́ць; (приехать) прые́хаць; (прийти) прыйсці́;

2. (возникнуть) з’яві́цца, узні́кнуць;

яви́лась но́вая мысль з’яві́лася (узні́кла) но́вая ду́мка;

3. (оказаться) з’яві́цца;

э́то яви́лось неожи́данностью для всех гэ́та з’яві́лася нечака́насцю для ўсіх;

4. (случиться, представиться) тра́піцца;

е́сли я́вится возмо́жность… калі́ тра́піцца магчы́масць…

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

схапі́ць сов., в разн. знач. схвати́ть;

с. дзіця́ за руку́ — схвати́ть ребёнка за́ руку;

~пі́ў жыво́т — схвати́л живо́т;

с. мяч на ляту́ — схвати́ть мяч на лету́;

с. на́смарк — схвати́ть на́сморк;

с. чужу́ю ду́мку — схвати́ть чужу́ю мысль;

◊ с. за руку́ — схвати́ть за́ руку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дайма́ць несов., разг. (не давать покоя, доводить до крайности) донима́ть, изводи́ть, допека́ть; пресле́довать;

д. ця́жкай пра́цай — донима́ть тяжёлой рабо́той;

д. сваі́мі кпі́намі — донима́ть (изводи́ть, допека́ть) свои́ми насме́шками;

д. про́сьбамі — донима́ть про́сьбами;

гэ́та ду́мка дайма́ла яго́ ко́жны дзень — э́та мысль пресле́довала (донима́ла) его́ ка́ждый день

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

навяза́ць сов.

1. в разн. знач. навяза́ть;

н. мно́га пальча́так — навяза́ть мно́го перча́ток;

н. вузло́ў — навяза́ть узло́в;

н. ду́мку — навяза́ть мысль;

н. вайну́ — навяза́ть войну́;

2. привяза́ть, взять на прико́л;

н. каня́ на лу́зе — привяза́ть коня́ на лугу́; взять коня́ на прико́л на лугу́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тану́ць несов., в разн. знач. тону́ть; (погибать, погрузившись в воду — ещё) утопа́ть;

т. у мо́ры — тону́ть (утопа́ть) в мо́ре;

т. у спра́вах — тону́ть в дела́х;

гудкі́ тану́лі ў по́свістах завіру́хі — гудки́ тону́ли в сви́сте мете́ли;

ду́мка а́ўтара тану́ла ў падрабя́знасцях — мысль а́втора тону́ла в подро́бностях

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВО́ЛАН

(Волян) Андрэй (пасля 1530, Польшча — 6.1.1610),

палітычны дзеяч, філосаф і правазнавец, ідэолаг рэфармацыйнага руху на Беларусі і ў Літве. Вучыўся ва ун-тах Франкфурта-на-Одэры і Кёнігсберга. Служыў сакратаром у каралёў Рэчы Паспалітай Жыгімонта II Аўгуста, Стафана Баторыя, Жыгімонта III Вазы. Выбіраўся паслом у сейм Рэчы Паспалітай ад шляхты Ашмянскага пав. Аўтар палеміка-тэалагічных твораў, палітыка-прававых і філас. трактатаў, прамоў (пераважна на лац. мове), у якіх абгрунтоўваў тэорыю натуральнага права, выступаў за роўнасць усіх саслоўяў перад законам; з пазіцый кальвінізму крытыкаваў арганізац. будову і догмы каталіцкай царквы і папскай улады, адстойваў прынцыпы верацярпімасці. У працах «Пра палітычную або грамадзянскую свабоду», «Прамовы да сената...» (абедзве 1572), «Пра гасудара і ўласцівыя яму дабрачыннасці» (1608) выступаў за рэформы ў сац. і паліт. адносінах, праве, дзярж. кіраванні. Распрацаваў канцэпцыю свабоды чалавека (абарона маёмасці, асабістай бяспекі, усеагульнай згоды і міру ў грамадстве).

Літ.:

Сокол С.Ф. Социологическая и политическая мысль в Белоруссии во II половине XVI в. Мн., 1974;

Падокшын С.А., Шатон В.К. Андрэй Волан і яго трактат «Пра шчаслівае жыццё, або Найвышэйшае чалавечае дабро» // Весці АН БССР. Сер. грамад. навук. 1981. № 1.

т. 4, с. 260

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

гало́ўны в разн. знач. гла́вный;

~ная ду́мка — гла́вная мысль;

г. ўрач — гла́вный врач;

~нае пыта́нне — гла́вный вопро́с;

г. го́рад — гла́вный го́род;

○ г. сказ — грам. гла́вное предложе́ние;

~ныя чле́ны ска́за — грам. гла́вные чле́ны предложе́ния;

~ная кватэ́ра — уст. гла́вная кварти́ра;

◊ ~ная спра́ва — гла́вное де́ло;

~ным чы́нам — гла́вным о́бразом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ухапі́цца сов.

1. ухвати́ться, схвати́ться;

у. за по́ручні — ухвати́ться (схвати́ться) за пери́ла;

2. перен. ухвати́ться;

у. за рабо́ту — ухвати́ться за рабо́ту;

у. за ду́мку — ухвати́ться за мысль;

◊ абе́дзвюма рука́мі ўхапі́цца — обе́ими рука́ми ухвати́ться;

калі́ то́пішся, то і за сало́мінку (бры́тву) ўхо́пішся — посл. утопа́ющий и за соло́минку хвата́ется

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

му́чыць несов.

1. му́чить, томи́ть; истяза́ть;

2. (о болезни, тяжёлой дороге и т.п.) изводи́ть, изла́мывать;

3. (о чувствах и т.п.) му́чить, томи́ть, волнова́ть, беспоко́ить;

яго́ му́чыла ду́мка пра лёс дзяце́й — его́ му́чила (волнова́ла, беспоко́ила) мысль о судьбе́ дете́й;

◊ го́ра м. ды жыць ву́чыць — посл. го́ре му́чит да жить у́чит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)