кты́тар
(гр. ktitor = літар. заснавальнік)
царкоўны стараста.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АНКЕ́ТА
(франц. enquête літар. расследаванне),
апытальны ліст для атрымання якіх-н. звестак пра таго, хто яго запаўняе, або адказаў на пытанні, складзеныя па пэўнай праграме (напр., у сацыялагічных апытаннях).
т. 1, с. 374
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
А́ЛЬМА-МА́ТЭР
(лац. alma mater літар. маці-карміцелька),
старадаўняя студэнцкая назва універсітэта (якае дае «духоўны пажытак»); ужываецца як ласкальнае або жартоўнае, нярэдка ў дачыненні да інш. скончаных асобай навуч. устаноў.
т. 1, с. 278
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
*Арэ́ннік, оре́нник ’аер’ (Бейл.). Магчыма, фанетычна-словаўтваральны варыянт слова аер, ернік (Выгонная, Тэз. малад. вуч., 27), арэй, ірны корань (Кіс.), напр., з аернік у выніку метатэзы. Гл. аер. Параўн. літ. дыял. arìlas, arìlis ’аер’ пры літар. ãjeras.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праванса́ль ’соус з яечных жаўткоў і алею з дабаўленнем воцату, гарчыцы і іншых вострых прыпраў’ (ТСБМ). З рус. прованса́ль ’тс’, дзе ад франц. á la provençale, літар. ’соус, які зроблены па-правансальскі’ ад назвы вобласці ў Францыі Provence.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АДЭКАЛО́Н
(ад франц. eau de Cologne літар, кёльнская вада),
парфумерны спіртаводны раствор пахучых рэчываў. Упершыню састаўлены на аснове цытрусавых алеяў: апельсінавага, мандарынавага, лімоннага і бергамотавага (1720-я г.). Гл. таксама Духі.
т. 1, с. 144
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЮДЖЭ́Т
(англ. budget літар. сумка),
заканадаўча зацверджаны роспіс грашовых даходаў і расходаў дзяржавы (гл. Бюджэт дзяржаўны), прадпрыемства (фірмы), установы на пэўны перыяд. Вылучаюць таксама Бюджэт спажывецкі, Бюджэт рабочага часу і інш.
т. 3, с. 387
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
алфаві́т
(гр. alphabetos, ад alpha + beta = назвы першых дзвюх літар грэчаскага алфавіта)
сукупнасць літар якой-н. пісьменнасці, размешчаных у пэўным парадку; азбука.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
бры́дэр
(англ. breeder = літар. вытворца)
разнавіднасць рэактара-размнажальніка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ка́верза ’інтрыга, падколы’ (БРС, ТСБМ). Статус літар. слова няясны (ТСБМ цытуе Хадкевіча), выглядае русізмам. У гаворках адзначана анкетай Жакавай (гл. каверзня). Магчыма, яно вядома больш шырока. У формах каверзь ’лухта’, каверза ’паклёп, брахня’ слова сустракаецца ў Вілейскім р‑не.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)