Пацо́паны ’дурнаваты’ (хойн., Мат. Гом.), а таксама ў выразе: мяшком пацопаны ’тс’ (Ян.). Да цопаць ’стукнуць’, ’ударыць плазам, далоняй’ (гл.), якое на Палессі семантычна некалькі адрозніваецца ад бел. літар. цопаць ’хуценька хапаць рукамі і пад.’ (ТСБМ). Гукапераймальнае (ад цоп!).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прытаро́чыць, прыторо́чыць ’прывязаць тарокамі да сядла; прымацаваць’ (ТСБМ, ТС); прытара́чыць ’даставіць, прыцягнуць’ (ГЧ), прыторо́нчыты ’тс’ (Клім.). Да тарокі (гл.). Параўн. рус. літар. приторо́чить ’тс’, дыял. приторо́кать ’прывязаць (тарокай — рэменем)’, укр. приторочи́ти ’прывязаць рамянямі (тарокамі) да сядла’ і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
алфаві́т
(гр. alphabetos, ад alpha + beta = назвы першых дзвюх літар грэчаскага алфавіта)
сукупнасць літар якой-н. пісьменнасці, размешчаных у пэўным парадку; азбука.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЯЗЬ,
старажытнае дэкар. пісьмо, пры якім літары звязаны ў непарыўны дэкар. арнамент. Пісцы карысталіся 2 прыёмамі: скарачэннем літар і іх упрыгожваннем. Віды скарачэнняў: скарачэнне частак літар Л, А, К, М і інш., каб палегчыць іх збліжэнне; падпарадкаванне адной літары другой, калі памер адной памяншаўся і яна ставілася пад мачту большай літары ці пісалася ўнутры яе, не перасякаючы яе частак (КО = 
; памяншэнне памеру абедзвюх літар і напісанне іх адна пад адной (МР = 
); зліццё падобных частак суседніх літар (ПР = 
). Упрыгожванне служыла для запаўнення пустот, уласцівых многім слав. літарам. У рукапісных кнігах вязь звычайна пісалі каляровай фарбай (найчасцей кінавар’ю).
Першапачаткова вязь выкарыстоўвалася ў загалоўках і надпісаннях. На Русі з’явілася ў 14 ст. Перайшла ад паўд. славян і ўжывалася ў двух стылях: т.зв. геаметрычным (строга захоўваў геам. элементы літар) і прыродным (літары ўпрыгожвалі арнаментальнымі расліннымі і жывёльнымі матывамі). Быў і змешаны стыль. У 15—16 ст. на Беларусі і Украіне развіваўся прыродны стыль, у Маскоўскай Русі пераважаў геаметрычны. На Беларусі вязь выкарыстоўвалі пераважна ў рукапісных кнігах рэліг. жанраў («Псалтыр» 16 ст., «Пралог» 17 ст., «Зборнік павучанняў» сярэдзіны 17 ст.), зрэдку і ў дзелавой ці свецкай пісьменнасці (Статут ВКЛ 1566, бел. пераклад «Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсяе Русі» М.Стрыйкоўскага). Друкаваная вязь вядома ў выданнях Ф.Скарыны, С.Буднага, у старадруках 16—17 ст. (Статут ВКЛ 1588, выд. ў Вільні, «Гісторыя пра Варлаама і Іасафа», 1637, і «Дыдаскалія», 1653, выд. ў Куцейне.
М.А.Паўленка, А.М.Булыка.
т. 4, с. 341
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бры́дэр
(англ. breeder = літар. вытворца)
разнавіднасць рэактара-размнажальніка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
А́ЛЬМА-МА́ТЭР
(лац. alma mater літар. маці-карміцелька),
старадаўняя студэнцкая назва універсітэта (якае дае «духоўны пажытак»); ужываецца як ласкальнае або жартоўнае, нярэдка ў дачыненні да інш. скончаных асобай навуч. устаноў.
т. 1, с. 278
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Мацыёла, маціёла ’ляўконія сівая, Matthiola incana L.’ (Кіс., Інстр. II). З лац. назвы гэтай расліны. Спалучэнне літар ‑th‑ магло чытацца, як у англ. мове, якое пры перадачы на рус. мову перадавалася праз -[с]- і ў спалучэнні з папярэднім [т] стала пісацца як ‑ц‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акрафані́я
(ад акра- + -фанія)
складанаскарочаныя словы з пачатковых літар словазлучэння, якія чытаюцца не па назвах літар, а як звычайнае слова (напр. загс, нэп).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
АДЭКАЛО́Н
(ад франц. eau de Cologne літар, кёльнская вада),
парфумерны спіртаводны раствор пахучых рэчываў. Упершыню састаўлены на аснове цытрусавых алеяў: апельсінавага, мандарынавага, лімоннага і бергамотавага (1720-я г.). Гл. таксама Духі.
т. 1, с. 144
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЮДЖЭ́Т
(англ. budget літар. сумка),
заканадаўча зацверджаны роспіс грашовых даходаў і расходаў дзяржавы (гл. Бюджэт дзяржаўны), прадпрыемства (фірмы), установы на пэўны перыяд. Вылучаюць таксама Бюджэт спажывецкі, Бюджэт рабочага часу і інш.
т. 3, с. 387
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)