refer [rɪˈfɜ:] v. (to)

1. пасыла́ць, адсыла́ць (да каго-н./чаго-н.);

I referred him to the secretary. Я паслаў яго да сакратара.

2. звярта́цца (па дапамогу і да т.п.);

I shall have to refer to the Board. Я буду вымушаны звярнуцца ў праўленне.

3. спраўля́цца; карыста́цца даве́днікам і да т.п.

4. спасыла́цца (на каго-н./што-н.);

referring to your letter спасыла́ючыся на ва́ша пісьмо́

5. упаміна́ць, гавары́ць (пра каго-н./што-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

przemawiać

незак.

1. выступаць; гаварыць прамову; гаварыць;

2. звяртацца;

przemawiać komu do rozumu — старацца прывесці да розуму каго;

przemawiać za kim/czym — заступацца за каго; выступаць у абарону каго; казаць на карысць каму

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Прыве́т ’зварот да блізкага пры сустрэчы’ (ТСБМ; шчуч., Сл. ПЗБ), пріве́тка ’прывітанне’ (Бяльк.), прывітанка ’тс’ (Нік. Очерки); сюды ж дзеясловы прыве́ціць ’прыязна, ласкава сустрэць каго-небудзь, аднесціся да каго-небудзь’ (ТСБМ, Бяльк., Ян.), прыве́ціцца ’прывітацца’ (чэрв., Сл. ПЗБ), прывіта́ць, прывіта́цца (Мік., Байк. і Некр., Пал., ТСБМ; воран., ашм., ігн., Сл. ПЗБ). Маючы на ўвазе ст.-слав., балг. і ст.-рус. формы, можна выказаць меркаванне аб працягу прасл. *privětiti > *privětъ, якое ў сваю чаргу з’яўляецца прэфіксальным утварэннем ад добра адлюстраванага ў славянскіх мовах прасл. *vět‑ (у другой ступені чаргавання — *vit‑). Укр. привіт ’прывітанне, вітанне’, привіта́ти ’прыняць каго-небудзь, павітацца з кім-небудзь’, привіта́тися ’павітацца’, привіта́ння ’прывітанне, вітанне’, рус. приве́т ’прывітанне’, приве́тить ’даць станоўчы адказ свату жаніха пры першым наведванні нявесты’, привита́тъ ’ветліва, ласкава адносіцца, звяртацца да каго-небудзь, берагчы каго-небудзь’, стараж.-рус. привитати ’знайсці прытулак’, привѣтъ ’вітанне, зварот; выслоўе, слова; намер’, польск. przywitać się ’прывітацца’, балг. привѐт, прѝвет ’прывітанне’, ст.-слав. привитати ’пасяліцца, знайсці прытулак’, ’намер, (добрая) задума’. Аб развіцці значэнняў лексем, звязаных з *vit‑/vět‑, падрабязней гл. Рудніцкі, 1, 400; ЭСБМ, 2, 165–166; гл. таксама Фасмер, 3, 363; ЕСУМ, 4, 569 (прасл. *privětъ выводзіцца з *privětiti); БЕР, 5, 701.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

berúfen

*

1.

vt

1) закліка́ць; скліка́ць (сход і да т.п.)

2) запраша́ць, назнача́ць (на працу); (in A) выбіра́ць (у які-н. орган)

2.

(sich)

(auf A)

1) спасыла́цца (на каго-н., на што-н.)

2) звярта́цца, апелява́ць (да каго-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Ты — займеннік 2‑й ас. адз. л. ‘ты’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., ТС, Федар. 4, Некр. і Байк.; ашм., Стан., Вруб., Сл. ПЗБ): чужых жэ, малазнаёмых і толькі знаёмых людзей называюць на ты (Сержп. Прымхі), ст.-бел. ты ‘тс’ (1492 г., ГСБМ), ты = лац. tu (Жлутка). Параўн. укр. ти, рус., стараж.-рус. ты, польск., н.-луж., в.-луж., чэш., славац. ty, палаб. tåi, славен. tí, харв. tî, серб. ти̂, макед., балг. ти, ст.-слав. ты. Прасл. *ty роднаснае літ. tù, лат. tu ‘ты’, ст.-прус. tou, tū, гоцк. þu, ст.-н.-ням. thu, ст.-англ. thou; с.-ням., в.-ням., швед., дацк. du, алб. ti (< *tū), ірл. tu, вал. ti, ст.-грэч. дар. τύ), авест. tū і tvə̄m, ст.-перс. tuvam, ст.-інд. tvám, хіндзі tū < і.-е. *tu і tū; другую форму тлумачаць як сцягненне двух элементаў: tu‑wa > tewe > twe, апошняе — энклітыкай В. скл., параўн. ст.-грэч. σε; элемент t‑ ідэнтыфікуюць з указальным t‑ (ESSJ SG, 2, 706; ESJSt, 17, 1007). Гл. таксама: Фасмер, 4, 130; Мюленбах-Эндзелін, 4, 254; Махэк₂, 663; Брукнер, 587; Шустар-Шэўц, 1566; Скок, 3, 466; Борысь, 657; ЕСУМ, 5, 564; Арол, 4, 124. Сюды ж ты́каць ‘звяртацца да каго-небудзь на «ты»’ (ТСБМ, ТС, Яўс.), ты́кацца (týkacsa) ‘тс’, ‘фамільярнічаць’ (Федар. 4).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

tykać

I незак.

чапаць, кранаць

II tyka|ć

незак. разм. тыкаць, звяртацца на “ты”;

ona go tykać mimo różnicy wieku — яна тыкае яму (звяртаецца да яго на “ты”), не зважаючы на розніцу ва ўзросце

III незак.

цікаць (пра гадзіннік)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ánsprechen

*

1.

vt

1) звярта́цца (да каго-н.), пачына́ць размо́ву, загаво́рваць (з кім-н.)

2) (um A) прасі́ць (чаго-н.)

3) падаба́цца

das spricht ihn nicht an — гэ́та яму́ не падаба́ецца

2.

vi:

bei j-m ~ — наве́дваць каго́-н.

bei éinem Mädchen ~ — рабі́ць прапано́ву дзяўчы́не

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

прасіць, прасіцца, выпрошваць, упрошваць, маліць, маліцца, вымольваць, умольваць, умаляць, кланяцца, хадайнічаць; кленчыць, клянчыць, шапкаваць (разм.); благаць (абл.) □ звяртацца з просьбай, кланяцца ў ногі, цалаваць рукі і ногі, абіваць парогі, біць чалом

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

ле́зці, ле́зу, ле́зеш, ле́зе; лезь; незак.

1. Хапаючыся рукамі і чапляючыся нагамі ўзбірацца, падымацца куды-н. або спускацца ўніз.

Л. на гару.

Л. на дрэва.

2. Пранікаць, уваходзіць куды-н. крадучыся.

Л. ў чужы сад.

3. Пранікаць, забірацца куды-н., унутр чаго-н., а таксама выбірацца адтуль.

Л. ў кішэню.

Л. ў акно.

Л. ў ваду.

4. Настойліва ўмешвацца ў чужыя справы, жыццё і пад., дакучаць (разм.).

Л. не ў сваю справу.

5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.; звычайна з адмоўем). Змяшчацца, быць у самы раз (пра абутак, адзенне).

Чаравік не лезе на нагу.

6. Насоўвацца, налазіць, спаўзаць.

Шапка лезе на вочы.

7. Надаедліва прыставаць, звяртацца з чым-н. да каго-н. (разм.).

Не лезь ты з такім глупствам.

8. Увязвацца ў што-н. непрыемнае.

Л. ў бойку.

9. Настойліва ісці, праходзіць, рабіць што-н., нягледзячы на забарону, перашкоды, цяжкасці.

10. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпадаць (пра валасы, поўсць).

11. Імкнуцца стаць кім-н., заняць больш высокую пасаду (разм.).

Л. ў начальнікі.

12. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Распаўзацца, ірвацца.

Сукенка лезе па швах.

◊

Лезці (перціся) на ражон (разм.) — рабіць што-н. рызыкоўнае, загадзя асуджанае на няўдачу.

Лезці ў душу — умешвацца ў чые-н. асабістыя справы, пачуцці, перажыванні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ríchten

1. vt

1) накіро́ўваць; звярта́ць; наво́дзіць;

éine Fráge an j-n ~ звярта́цца да каго́-н. з пыта́ннем;

etw. geráde ~ выпро́стваць [выраўно́ўваць] што-н.;

éinen Brief an j-n ~ накірава́ць [адрасава́ць] каму́-н. пісьмо́

2) прыво́дзіць у пара́дак; ríchte déine Kléider! прывядзі́ сябе́ ў пара́дак!

3) тэх. вывяра́ць, нала́джваць, рыхтава́ць

4) (а)судзі́ць; пакара́ць;

j-n zu Grúnde [zugrúnde] ~ загубі́ць каго́-н.

2. ~, sich

1) кірава́цца (чым-н.), прытры́млівацца (чаго-н.)

2) звярта́цца (да каго-н. – an A)

3) быць накірава́ным;

sich in die Höhe ~ вы́прастацца, уста́ць

4) вайск. раўня́цца;

richt' euch! раўня́йся! (каманда)

5): sich selbst ~ пако́нчыць з сабо́ю

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)