інстыту́цыі

(лац. institutio = настаўленне)

1) элементарныя падручнікі старажытнарымскага права, складзеныя ў 6 ст. у Візантыі пры імператары Юстыніяне; як і дыгесты, мелі сілу закона;

2) установы, арганізацыі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АМЕБЕ́ЙНАЯ КАМПАЗІ́ЦЫЯ

(ад грэч. amoibaios папераменны),

у вершаскладанні будова паэт. твора, заснаваная на кампазіцыйным паралелізме (паўтарэнні вершаванага радка або страфы). Шырока ўжываецца ў фальклоры (нар. песні). Выкарыстана Ф.Багушэвічам у вершы «Песня», заснаваным на чаргаванні пытальных і сцвярджальных інтанацый: «Чым бяздомны, мужычок? // — Бо чужога гляджу. // Чаму хіцёр, мужычок? // Бо дурны, як варона. // Чаго ўмёр, мужычок? // — Уцякаў ад закона!» Найчасцей у аснове амебейнай кампазіцыі ляжыць прыём анафары.

т. 1, с. 310

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АВАГА́ДРА ЗАКО́Н,

адзін з асноўных законаў малекулярнай фізікі, паводле якога ў роўных аб’ёмах ідэальных газаў пры аднолькавых т-ры і ціску змяшчаецца аднолькавая колькасць малекул. Адкрыты А.Авагадра ў 1811. З Авагадра закона вынікае, што пры аднолькавых т-ры і ціску 1 моль кожнага ідэальнага газу займае аднолькавы аб’ём. роўны пры нармальных умовах 22,4∙10​-3 м³, ці 22,4 л, а шчыльнасці газаў прама прапарцыянальныя іх малекулярным масам.

т. 1, с. 57

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

узаконе́ние ср.

1. (действие) узако́ненне, -ння ср.; неоконч. узако́ньванне, -ння ср.;

2. (распоряжение, имеющее силу закона) уст. узакане́нне, -ння ср.;

сбо́рник узаконе́ний збо́рнік узакане́нняў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прае́кт

(лац. proiectus = кінуты наперад)

1) распрацаваны план стварэння чаго-н. (напр. п. самалёта, п. гідратурбіны);

2) папярэдні тэкст якога-н. дакумента (напр. п. закона);

3) задума, план.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

За́пан ’фартух’ (Жд. 2, Мат. Гом.), запо́н, запо́нка ’тс’ (Мат. Гом.). Рус. дыял. за́по́н ’фартух’, укр. запо́на ’заслона; пакрывала; засцежка; перашкода’, польск. zapona ’засцежка, заслона’, чэш. zápona, zápon ’засцежка, заслона’, славац. zápona ’засцежка, фартух’, славен. zapòn, zapȏna ’засцежка’, серб.-харв. за́пон(а) ’засцежка; затрымка’. Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова *zapenti (> zapęti) з чаргаваннем e/о. Za‑pę‑tі — прэфіксальнае ўтварэнне ад pęti (гл. пяць2, апона). Варыянты націску ў рус., бел. звязаны з наяўнасцю ці адсутнасцю дзеяння закона Шахматава ў розных дыялектах. Форма запо́нка мае суфікс ‑к‑a, утворана пазней ад запона. Фасмер, 2, 78; Брукнер, 645.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адваро́тны

1. (не лицевой) обра́тный, оборо́тный;

адваро́тны бок — обра́тная (оборо́тная) сторона́;

2. (противоположный) обра́тный;

адваро́тны сэнс — обра́тный смысл;

раскла́сці ў адваро́тным пара́дку — расположи́ть в обра́тном поря́дке;

3. мат. обра́тный;

адваро́тная велічыня́ — обра́тная величина́;

4. разг. (отвратительный) проти́вный, отвра́тный;

адваро́тная прапо́рцыя — обра́тная пропо́рция;

адваро́тная сі́ла зако́наюр. обра́тная си́ла зако́на;

у адваро́тным вы́падку — в проти́вном слу́чае;

адваро́тны бок медаля́ — обра́тная сторона́ меда́ли

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

cite [saɪt] v.

1. спасыла́цца, прыво́дзіць;

cite an instance прыве́сці пры́клад;

cite precedent/authority/law спасыла́цца на прэцэдэ́нт/аўтарытэ́ты/арты́кул зако́на

2. цытава́ць

3. пералі́чваць, узга́дваць, упаміна́ць

4. law выкліка́ць у суд (у якасці абвінавачанага або сведкі)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Verbschiedung

f -, -en

1) звальне́нне, адста́ўка

2) про́вады

3) прыня́цце, зацвярджэ́нне (закона і г.д.); (von D) развіта́нне (з кім-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

афо́рміць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., каго-што.

1. Даць чаму‑н. закончаную знешнюю форму або пэўны выгляд. Аформіць рукапіс. Аформіць насценгазету. □ У нядзелю раніцай да Шаманскага зайшоў Наварка, каб дагаварыцца, як аформіць калгасны хор, які меўся выступаць на раённым фестывалі. Дуброўскі.

2. Надаць чаму‑н. сілу закона, зрабіўшы неабходныя фармальнасці. Аформіць дагавор. Аформіць дакументацыю.

3. Прыняць, залічыць куды‑н. з захаваннем неабходных фармальнасцей. Аформіць на работу, на вучобу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)