Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Лот1 — адзінка вагі 12 г (ТСБМ), 16 г (Бес., Бяльк., Яруш., Мат. Гом.). Ст.-бел.лотъ, запазычанае са ст.-польск.lot, якое з ням.Lot ’мера вагі’ < с.-в.-ням.lot < кельц. *(р)loudia ’упадаць’, с.-ірл.lūaide ’свінец, грузіла’ (Фасмер, 2, 522; Булыка, Запазыч., 191; Юрэвіч, Зб. Крапіве, 292; Васэрцыер, 142). Аднак, паводле Крукоўскага (Уплыў, 83), — гэта запазычанне з рус. мовы. Беспадстаўна. Сюды ж лот ’пачак фарбы’ (рагач., беласт., Сл. ПЗБ).
Лот2 ’жолаб, па якім вада прыводзіцца да кола ў млыне’ (лунін., ЛАПП). Другаснае ад лоток (як рус.зонт ад зонтик). Да латак1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
rack
[ræk]1.
n.
1) ра́ма, ве́шалка f.
a towel rack — ве́шалка на ручнікі́
2)
а) ды́ба f. (прыла́да для катава́ньняў)
б) фізы́чныя або́ мара́льныя паку́ты
3) жо́лаб для ко́рму жывёлы
2.
v.t.
1) мардава́ць, змо́рваць
2) катава́ць на ды́бе
•
- on the rack
- rack one’s brains
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
БАТЫСКА́Ф
(ад грэч. bathys глыбокі + skaphos судна, лодка),
самаходны глыбакаводны апарат. Складаецца з корпуса-паплаўка, запоўненага лёгкай вадкасцю, напрыклад спец. бензінам са шчыльн. да 500 кг/м³, цыстэрны з баластам, акумулятарнай батарэі і назіральнай кабіны — батысферы, дзе знаходзіцца экіпаж і спец. апаратура. Звонку батыскафа ўстаноўлены электрарухавікі з грабнымі вінтамі. Апусканне на глыбіню і ўсплыванне батыскафа рэгулююцца баластам. Выкарыстоўваецца для гідрафіз., біял., геал. і інш. даследаванняў марскіх глыбіняў. Першы батыскаф пабудаваны і выпрабаваны швейц. вучоным А.Пікарам у 1948. У 1960 яго сын Ж.Пікар дасягнуў глыбіні каля 11 км (Марыянскі жолаб у зах. частцы Ціхага ак.).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
нож, нажа, м.
1. Прылада для рэзання, якая складаецца з ляза і ручкі. Зрабіўшы нажом метку на яліне, дзед важна стаў у баявую позу і падняў пісталет угору.Лынькоў.Шаройка бегаў сам на кухню, прыносіў відэльцы, нажы.Шамякін.
2. Рэжучая частка розных машын, інструментаў. Два калгаснікі завіхаліся каля сячкарні. Адзін падаваў салому ў жолаб пад зубы і нажы, а другі круціў кола спецыяльна прыстасаванаю ручкаю.Колас.
•••
Фінскі нож — кароткі з тоўстай рэжучай часткай нож, які носяць у ножнах.
Без нажа зарэзацьгл. зарэзаць.
Легчы пад ножгл. легчы.
На нажахзкім — у варожых адносінах.
Нож у спінукаму — аб подлым, здрадніцкім ўчынку.
Памерці пад нажомгл. памерці.
Прыстаць з нажом да горлагл. прыстаць.
Тачыць ножгл. тачыць.
Як нажом адрэзацьгл. адрэзаць.
(Як) нож у сэрца — наносіць крыўду, боль, пакуты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
crib
[krɪb]1.
n.
1) дзіця́чы ло́жачак
2) жо́лаб -а m.; сто́йла n.
3) драўля́нае ўмацава́ньне ў ша́хце
4) informal плягія́т -у m.
5) informal шпарга́лка f. (шко́ьная)
6) informal мала́я ха́тка, кану́рка f.
7) сьві́ран -на m., скры́ня f.; засе́к -у m.
2.
v.
1) рабі́ць умацава́ньне (у ша́хце)
2) informal сьпі́сваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Камя́та ’прымітыўная лодка ў выглядзе карыта, выдзеўбаная з аднаго ствала дрэва’ (бых., Рам. 8; Нас., Мядзв., Жд. 2; добр., Мат. Гом.); ’карыта ля калодзежа для вадапою’ (Бяльк.; Др.-Падб., Гарэц., Нас., Юрч., Яруш.; Багародзіцкі, УЗ ЛГПИ, 1968, 325, с. 94, 97, 102) ’жолаб’ (Сержп., Отчет; Юрч., Бяльк.); камяжышча ’месца, дзе стаіць камяга’ (Яшк.). Укр.комʼява, польск.komięga (komiega)tрус.коняга. Прасл.komęga, якое ў сувязі з адсутнасцю значэння ’ствол дрэва’ ў прасл.котъ трэба разглядаць як komę‑ga < *komen‑ga з адхіленнем у вакалізме кораня fomy/tomene (адкуль ст.-чэш.kmen ’сцябло, ствол’). Роднаснае да яго літ.kamenas ’ствол, сцябло’ (Трубачоў, Эт. сл. 10, 172–173). Іншыя дапушчэнні аб паходжанні слова (гл. Фасмер, 2, 307; Слаўскі, 2, 382–384) з’яўляюцца малаімавернымі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капе́ж, капі́ж ’каплі дажджу або талага снегу, якія падаюць са стрэх’ (ТСБМ; Некр.; драг.Нар. словаўтв.; ганц., шчуч., ст.-дар.Сл. паўн.-зах.); ’ледзяшы на стрэхах’ (петрык., Шатал.); ’ніжні край страхі, даху, які выдаецца над сцяной’ (ТСБМ, Сцяшк.; Сержп. Прымхі, Клім.), ’жолаб каля даху’ (Сцяшк.), ’месца пад страхою, куды сцякае вада або падаюць каплі са страхі’ (Яшк., Клім., Бір. Дзярж.; чэрв., дзярж., гродз., беласт.Сл. паўн.-зах.), ’стрэшка пад франтонам’ (В. В.), ’шчыт страхі’ (Бір. Дзярж.), ’стрэшка ў яме для бульбы’, ’коптар, з коптарам’ (Сцяц., зэльв.). Укр.капеж, капіж ’лядзяш’, рус.сіб.капеж ’капеж’, польск.kapież ’вадасцёк, рына’, серб.-харв.ка̑пеж (зборн.) ’кроплі’. Прасл.kapežъ, утворанае ад kapiti (каўзатыў ад kapati ’капаць’) і суфікса ‑еžь > ‑еж, параўн. бел.гібе́ж ’месца згібу нагі’, вале́ж ’павалены лес’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нажалопкацца ’наглытацца’ (гродз., Цых.), нажолупицца ’наглытацца не жаваўшы’ (ТС), нажлопацца ’напіцца гарэлкі, нахлябтацца’ (Сл. ПЗБ), рус.прыбалт.нажелубиться ’наесціся’, польск.nażłopać się ’нахлябтацца’. Экспрэсіўныя словы, у аснове якіх ляжыць каранёвы элемент *žlop‑ (параўн. польск.zlopać ’прагна піць’), які чаргуецца са *žlok‑ (параўн. жлокаць ’хлябтаць’, нажлокацца ’нахлябтацца’ (Нас.), што могуць узыходзіць да лопаць ’жэрці’, локаць ’хлябтаць’ з узмацненнем пры дапамозе пачатковага ж- (гл. жлокаць)). Звяртае на сябе ўвагу значнае падабенства ў семантыцы і фанетыцы літ.iluöbti ’жэрці, глытаць вялікімі кавалкамі’ да славянскіх форм, таксама як і паралелізм žluobti: iluöbas ’кармушка (для каровы)’ і адпаведных славянскіх форм і назоўніка жолаб (żłób) ’драўлянае карыта; кармушка’, што, улічыўшы кампактны арэал распаўсюджання экспрэсных слоў, магло б сведчыць аб запазычанні ці хутчэй аб агульным паходжанні названых слоў.