button

[ˈbʌtən]

1.

n.

1) гу́зік -а m.

2) пупы́шка f. (кве́ткі), малады́ грыбо́к

3) значо́к -ка́ m.

2.

v.t.

1) зашпіля́ць на гу́зікі

2) прышыва́ць гу́зікі

3) (у фэхтава́ньні) дакрана́цца канцо́м шпа́гі

4) informal зачыня́ць, заціска́ць шчы́льна

I buttoned my mouth and did not reply — Я сьці́снуў ву́сны і не адказа́ў

•

- button up

- on the button

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

finger

[ˈfɪŋgər]

1.

n.

1) па́лец -ьца m. (рукі́ і пальча́ткі)

little finger — ме́зенец -ца m.

2) стрэ́лка (гадзі́ньніка, прыймача́)

2.

v.

1) дакрана́цца па́льцамі

2) гра́ць па́льцамі на інструмэ́нце

3) кра́сьці (што-н. мало́е), сьцягну́ць

4) Sl. пака́зваць на каго́; выдава́ць каго́; здра́джваць каму́

•

- burn one’s fingers

- have a finger in the pie

- twist around one’s little finger

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

То́ркаць ’таўхаць кароткімі штуршкамі’, ’рэзкімі рухамі дакранацца’ (ТСБМ, Нас., Шымк. Собр., Юрч.), ’даваць, прапаноўваць’ (Нас., Юрч. Вытв.), ’тыкаць’ (Нас., Ласт.): то́ркаць у зубы ’груба падаваць, паказваць’ (Юрч. Фраз.), ’пратыкаць’ (Сцяшк.), ’штурхаць’, ’будзіць’, ’усоўваць, садзіць’ (ТСБМ, Нас.; калінк., Сл. ПЗБ), тарка́ць ’тс’ (Нас.), ’чапаць, кратаць’, ’кляваць’ (ТС; нараўл., З нар. сл.), то́ркаты ’тузаць; падсоўваць’ (драг., З нар. сл.), ’упікаць, дакараць, лаяць’ (Сл. Брэс.; малар., Нар. лекс.), ст.-бел. то́ркати ’бадаць, калоць рагамі’ (Сл. Скар.), сюды ж то́ркацца ’варушыцца, калывацца’ (ТС), ’совацца, заходзіць’ (Юрч. СНЛ), то́ркнуцца ’даткнуцца’ (Ласт.), то́рнуць ’штурхаць, усадзіць, ткнуць, даць’ (Сл. ПЗБ, Юрч., Жд. 2), торкену́ць ’таўхануць, штурхануць’ (ТС), торк — пра нечаканае з’яўленне, падаванне (ТСБМ), ’тыц’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ), торьк ’тс’ (мсцісл., Нар. лекс.; Бяльк.), торк‑торк — пра тузанне (Сержп. Прык.). Укр. то́рка́ти ’чапаць, зачапляць’, ’штурхаць’, ’рушыць’, торка́тися ’дакранацца’, рус. то́ркать ’штурхаць, грукаць’, ’ірваць’, ’выцягваць’, польск. torknąć ’ткнуць’, ’піхнуць, падштурхнуць’, ’ударыць’, ’зачапіць’, н.-луж. starkaś, starcyś ’штурхаць, піхаць’, в.-луж. storkać ’штурхаць’, ’таўчы’, чэш. trkati ’басці, калоць’, ’кідацца (у вочы)’, strkat ’штурхаць’, ’перакідаць з месца на месца’, ’падсоўваць’, славац. trkať ’басці’, славен. tŕkati ’грукаць, штурхаць’, otŕkniti ’зацвярдзець, зрабіцца цвёрдым’, якое Бязлай (Linguistica, 8/1, 64), адносячы да ізаляваных славенскіх лексем, супастаўляе з літ. trìkti ’штурхаць’, ’быць перашкодай’, trė̃kti ’псаваць’, trãknys ’пацяруха’, харв. кайк. tȑkati ’грукаць у дзверы’, серб. тр́кати ’бегаць туды-сюды’, балг. тъ́ркам ’перашкаджаць’, ’церці’, ’расціраць’, ’драць’, дыял. то́ркам ’моцна калоць’, макед. трчка ’бегаць’, трча ’мітусіцца’. Прасл. *tъrk‑/*stъrk‑, роднаснае літ. tùrkterėti ’штурхнуць’ (Буга, Rinkt., 1, 490), відаць, гукаперайманне (Фасмер, 4, 83). Да і.-е. *(s)ter(H)‑k‑ ’зацвярдзець’ (Шустар-Шэўц, 1361). Першаснае значэнне — ’біць па нечым цвёрдым’ (Сной₂, 784). Махэк₂ (651) у якасці роднаснай прыводзіць польск. trykać ’басці’. Аднак Скок (3, 504), разглядаючы лексему як анаматапеічную, звязвае яе з літ. treñkti ’грукаць, грымець, трэснуць, шпурнуць з сілай’, ’біць кулаком’, нова-в.-ням. Drang ’націск’, ’імкненне’ і адносіць да і.-е. асновы *trenq‑, якая ў славян без назалізацыі. Куркіна (Этимология–1974, 45–47) мяркуе, што іншаславянскія сувязі застаюцца не зусім яснымі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пхаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

Разм.

1. Дакранацца кароткім рэзкім рухам да каго‑, чаго‑н.; штурхаць. Пхаць у грудзі. Пхаць суседа локцем.

2. Штуршкамі прымушаць рухацца куды‑н., у якім‑н. напрамку. Пхаць тачку. □ — Пхайце ззаду! — крыкнуў фурман ва ўсё горла. Колас. Лёдзя ўпарта пхала і пхала ложак, пакуль хворыя жанчыны не ўзнялі гвалту. Карпаў.

3. Паспешліва засоўваць, запіхваць што‑н. куды‑н. Таццяна.. паспешліва пачала пхаць у чамадан бялізну, гальштукі, шкарпэткі, пакуначкі з дамашняй ежай. Карпаў. Старая выняла з кошыка хлеб, каб паказаць, як яго мала, а потым, пазіраючы ў твар суседцы, пхала адной рукой хлеб у кошык. Галавач.

4. Даваць што‑н. у вялікай колькасці, звыш меры. [Павал:] — Мацвей і вясною з камітэцкага аўса карысць меў і цяпер яму падсунулі два пуды грэчкі. Гультай, не хоча рабіць, а яму ўсё пхаюць. Чорны. // Прымушаць каго‑н. есці, піць вельмі многа або супраць жадання. Пхаць ежу дзіцяці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

zusámmenstoßen

*

1.

vt

1) сутыка́ць

2) злуча́ць упрыты́к

3) растаўчы́

2.

vi (s) (mit D)

1) сутыкну́цца (з кім-н., чым-н., тс. перан.)

mit den Gläsern ~ — чо́кацца

2) вайск. устанаві́ць баяву́ю су́вязь (з кім-н., чым-н.)

3) межава́цца; датыка́цца, дакрана́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

rühren

1.

vt

1) ру́хаць, варушы́ць, кра́таць, дакрана́цца;

kéinen Fínger ~ перан. не крану́ць на́ват па́льцам

2) мяша́ць, паме́шваць

3) расчу́ліць, разжа́ліць;

j-n zu Tränen ~ расчу́ліць каго́-н. да слёз

4): die Trómmel ~ біць у бараба́н;

ihn hat der Schlag gerührt у яго́ ўдар, яго́ разбі́ў пара́ліч

2. vi (an a) дакрана́цца, датыка́цца (да чаго-н.)

3. ~, sich ру́хацца, варушы́цца;

es rührt sich nichts нішто́ не кране́цца, усё ці́ха;

sie rührt sich den gánzen Tag яна́ ўвесь дзень у кло́паце

2) вайск. стая́ць во́льна;

rührt euch! во́льна! (каманда)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

dab

[dæb]

1.

-bbed, -bbing, – v.

1)

а) лёгка дакрана́цца (мяккі́м або́ во́гкім)

б) прыклада́ць мазь лёгкімі до́тыкамі

2) дзяўбці́, дзёўбаць, біць, удара́ць дзю́баю

3) пакрыва́ць лёгкімі мазка́мі

2.

n.

1) лёгкі до́тык або́ ўда́р

2) дзяўба́ньне n.

3) мазо́к -ка́ m., пля́мка f. (фа́рбы)

dabs of butter on the plates — мазкі́ ма́сла на тале́рках

4) кры́шачку

just a dab of something — то́лькі кры́шачку чаго́-н.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

palm

I [pɑ:lm]

1.

n.

1) дало́нь, даланя́ f. (і адзі́нка ме́ры), дало́нька f.

2) ступня́ пярэ́дняе ла́пы ў зьвяро́ў

2.

v.

1) хава́ць у руцэ́

2) informal дава́ць або́ браць ха́бар

3) дакрана́цца руко́ю

•

- grease the palm of

- palm off

- have an itching palm

II [pɑ:lm]

n.

1) па́льма f.

2) перамо́га f., трыю́мф -у m.

•

- bear off the palm

- carry off the palm

- yield the palm to

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

handle

[ˈhændəl]

1.

n.

1) ру́чка f. (у дзьвяра́х) кля́мка f., дзяржа́ньне n. (нажа́, відэ́льца); тро́нкі pl. only (до́лата); кало́дка, кало́дачка f.; ву́ха, ву́шка n. (збанка́, гаршка́)

2) падста́ва, прычы́на, зачэ́пка f.

handle for gossip — падста́ва для плётак

2.

v.t.

1) браць у ру́кі, трыма́ць, дакрана́цца рука́мі

2) карыста́цца

to handle tools with ease and skill — карыста́цца прыла́дамі зь лёгкасьцю й уме́льствам

3) (oneself) трыма́ць (сябе́), паво́дзіцца

4) дагляда́ць (жывёлу, машы́ну)

5) абыхо́дзіцца з кім-чым

6) гандлява́ць чым

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Прыся́га ’афіцыйнае ўрачыстае абяцанне захаваць вернасць, выканаць абавязкі; словы такога абяцання’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Сл. ПЗБ), пріся́га ’тс’ (Бяльк.), прысяга́ць, прысега́ць, прысягну́ць, прысягну́цца ’даць прысягу; паклясціся’ (Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС), прісягну́ць ’тс’ (Бяльк.), прысяга́ць ’абяцаць’ (Ян.), прысягацца ’бажыцца’ (Ласт.), прыся́жны ’які прыняў прысягу, прысягнуў каму-небудзь’; ’пастаянны, заўсёдны’ (Ласт., ТСБМ, Бяльк.), прыся́глы ’тс’ (Нас.), ст.-бел. присяга: про слово присяги божей (Альтбаўэр). Укр. при́сяга ’клятва, прысяга’, присяга́ти(ся), рус. прися́га дыял. ’бажба’; присягать, польск. przysięga, przysięgać, в.-луж. přisaha, přisahać, н.-луж. pśysega, pśysegaś, чэш. přísaha, přísahati, славац. prísaha, prísahať, серб.-харв. при́сега, присе́ћу се ’даваць клятву, прысягнуць’, славен. prisȇga ’прысяга’, priségati ’прысягаць’, ц.-слав. присѧга, присѧшти ’тс’. Параўн. рус.-ц.-слав. досѧшти, досѧчи ’дакрануцца’. Прасл. *prisęga — аддзеяслоўны дэрыват з нулявым афіксам і тэматычным ‑a ад *prisęgti < прасл. *sęgti, *sęgati ’дакранацца’ (гл. Фасмер, 3, 367): у час прысягі чалавек дакранаўся да нейкага прадмета, якім ён кляўся, напрыклад, да зямлі, крыжа, мяча (гл. Махэк₂, 535; Банькоўскі, 2, 948); першаснае значэнне ’выцягнуўшы руку, дакрануцца’ (Бязлай, 3, 122; Сной₂, 578), гл. сяга́ць. Прыся́глы з польск. przysięgły ’прысяжны’. Паводле Кохмана і Шнігера (ZNGd, 12, 95–104), присяга, присягати замянілі крестное цѣлование, цѣловати крестъ у старабеларускай пад польскім уплывам, што з улікам шырокай вядомасці названых слоў цяжка давесці.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)