ВІ́ЦЕБСКІЯ ПРЫВІЛЕ́І,
устаўныя граматы вял. князёў ВКЛ Віцебскай зямлі, якія фіксавалі нормы віцебскага права. Першы прывілей Віцебску дадзены ў 1390-я г. Вітаўтам. Прывілей 1503 Аляксандра, які захаваўся, быў пацвярджэннем папярэдняга прывілея 1444 Казіміра IV. Прывілей 1503 пацвярджалі граматамі вял. князі ВКЛ у 1509, 1541, 1547, 1561. За Віцебскае паўстанне 1623 Віцебск да 1641 быў пазбаўлены магдэбургскага права.
т. 4, с. 235
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
га́ма-эквівале́нт
(ад гама2 + эквівалент)
колькасць радыю, якая пры ідэнтычных умовах вымярэння стварае такую ж магутнасць дозы гама-выпрамянення, як і дадзены радыеактыўны прэпарат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
предпо́сланный да́дзены (перад чым), зро́блены (перад чым), вы́кладзены (перад чым);
ле́кции была́ предпо́слана истори́ческая спра́вка пе́рад ле́кцыяй была пада́дзена (зро́блена) гістары́чная даве́дка;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АЛЯКСА́НДРАЎ ПРЫВІЛЕ́Й 1492,
заканадаўчы акт у ВКЛ, дадзены вял. кн. Аляксандрам. Разам з прывілеем 1447 замацоўваў прынцыпы міжнар. палітыкі дзяржавы, абмяжоўваў уладу вял. князя панамі-радай, без згоды якіх ён не мог прымаць важных рашэнняў, вызначаў асновы адм., цывільнага і крымін. права. Быў своеасаблівай феад. канстытуцыяй, крыніцай пісанага права, нормы якога пазней увайшлі ў Статуты ВКЛ 1529, 1566 і 1588.
т. 1, с. 296
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
аксесуа́р, ‑а, м.
1. Прыналежнасць чаго‑н.
2. звычайна мн. (аксесуа́ры, ‑аў). Пабочныя з’явы, дэталі, якія дапаўняюць што‑н., ствараюць фон для галоўнага (у жывапісе, літаратуры, скульптуры). Яшчэ больш прасталінейна-алегарычныя фігуры Капіталу і Працы ў вершы «Два». Яны, праўда, дадзены з разнастайнымі аксесуарамі ў рэзкім кантрасце адзін аднаму, але проціпастаўляюцца тут не больш як «носьбіты» пэўных паняццяў. Перкін. // Прадметы тэатральнага абсталявання; бутафорыя.
[Фр. accessoire.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пачатко́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца ў пачатку чаго‑н., з’яўляецца пачаткам чаго‑н. Пачатковыя літары. Пачатковае слова. Лачатковая стадыя развіцця.
2. Дадзены не ў поўным аб’ёме, ніжэйшы. Пачатковая школа. □ Лічаць, што пачатковую адукацыю Скарына атрымаў у Полацку ў адной з мясцовых царкоўных школ. Алексютовіч.
3. У мовазнаўстве — які з’яўляецца зыходным пры ўтварэнні іншых форм і слоў. Пачатковая форма дзеяслова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
given1 [ˈgɪvn] adj. да́дзены; умо́ўлены; пэ́ўны;
This must be done within the given time. Гэта павінна быць зроблена ва ўмоўлены тэрмін.
♦
be given to smth./to doing smth. быць схі́льным да чаго-н.;
He is given to drinking. Ён любіць выпіць.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
зада́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; -да́ў, -дала́, -ло́, -лі́; -да́й; -да́дзены; зак.
1. што і каму. Даручыць зрабіць што-н.
З. работу.
З. урок.
З. пытанне.
2. што. Вызначыць, указаць.
З. курс караблю.
3. што. Зрабіць, арганізаваць (разм.).
З. баль.
4. што і чаго. Учыніць, нарабіць (чаго-н. непрыемнага; разм.).
З. страху.
З. клопату.
Я ім задам! (выраз пагрозы).
|| незак. задава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́, -даю́ць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
суча́сны, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да цяперашняга часу, да адной эпохі з кім-н.
С. беларускі раман.
Сучасныя Якубу Коласу паэты.
2. Які мае адносіны да сённяшняга; цяперашні.
Сучаснае жыццё.
Сучасныя падзеі.
3. Які адпавядае патрабаванням свайго часу, не адсталы.
Сучасная тэхніка.
Сучасныя ідэі.
4. суча́снае, -ага, н. Падзеі, якія адбываюцца цяпер, у дадзены час; цяперашні час.
Пра сучаснае можна многа гаварыць.
|| наз. суча́снасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
парамнее́зія
(ад пара- + гр. mnesis = успамін)
парушэнне памяці, пры якім падзеі, што адбываюцца ў дадзены момант, здаюцца ўжо некалі перажытымі; выступае ў разнавіднасцях канфабуляцыя, крыптамнезія, псеўдарэмінісцэнцыя, рэдуплікацыя (параўн. амнезія).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)