◎ *Пашчэ́дры́цца, пошчэдрыцца ’памножыцца’ (ТС), па‑ шчэдраць ’тс’ (смал., маг., Бяс.). Да па‑ і шчадрыцца < шчадрэц ’шчодры вечар’. Звязана з павер’ем, што калі на шчодры вечар кладуць грошы пад абрус і сена на стале, то ў новым годзе яны будуць множыцца (гл., напрыклад, ілюстрацыю ў ТС, 5, 343).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дабудава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., што.
Закончыць будаўніцтва, давесці пабудову чаго‑н. да канца. Пабудаваць клуб. Дабудаваць мост. // Надбудаваць. У 1947 годзе палову сцен, якія не вытрымалі агню і патрэскаліся, раскідалі і дабудавалі дрэвам. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
found1 [faʊnd] v.
1. засно́ўваць, закла́дваць; заклада́ць; ствара́ць;
The town was founded in 1805. Горад быў заснаваны ў 1805 годзе.
2. фундзі́раваць, ствара́ць на ўла́сныя/свае́ сро́дкі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
адро́стак, ‑тка, м.
Частка чаго‑н., якая адыходзіць убок; адгалінаванне. Які куст, такі і адростак. Прыказка. // Адгалінаванне якога‑н. органа. Адростак сляпой кішкі. □ Па трэцім і чацвёртым годзе жыцця рогі лася маюць тры адросткі. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няўро́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Разм. Дрэнны, нізкі ўраджай; недарод. Лугіны былі захоплены працай, бо ўсе ведалі, што скора надыдзе восень, што няўрод і неўмалот у гэтым годзе, а стараста з ураднікам — будуць збіраць падатак. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сур’ёз, ‑у, м.
Разм. Сур’ёзнасць. Годзе смяяцца там, дзе патрэбна сур’ёзу... Гартны.
•••
На (поўным сур’ёзе) — з усёй сур’ёзнасцю. Індустрыяй на сяле .. [Рудакоўскі] на поўным сур’ёзе лічыў кузні, сталярні, рымарні, а тых, хто ў іх працуе, вясковым пралетарыятам. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ланча́к ’аднагадовая свойская жывёла’ (Гарб.), лон- шчуп ’двухгадовае жарабя’ (пруж., Зн. дыс.), рус. лончак, лоньчак, лоншак, ланчик, лоньшак ’тс’, ’аднагадовае дзіця’, польск. łońszczak, славін. łojscak, в.-луж. łońsak, славац. lan- štiak, славен. lanščak, lanjšcak. Прасл. olribščakv ’жывёла, якая нарадзілася ў мінулым годзе’ (Слаўскі, 5, 192–193). Да лонскі < лоні (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыбаўле́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыбаўляць — прыбавіць і стан паводле знач. дзеясл. прыбаўляцца — прыбавіцца.
2. Тое, што прыбаўлена, прыбавілася. Добрага прыбаўлення вагі жывёлы дабіваюцца ў гэтым годзе жывёлаводы адкормачнага комплексу саўгаса «Дземехі» Рэчыцкага раёна. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сібары́тнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Неадабр. Весці жыццё, уласцівае сібарыту. «А ўставаць няма чаго спяшацца», — вырашыў ён [Венькя] і хацеў змоў захутацца ў коўдру з галавой, затаіцца, але ў спальню ўвайшла бабуля і рашуча загадала: — Годзе сібарытнічаць... Уставай. Шыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ця́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; незак., што, у чым і без дап.
Разумець сэнс падзей, гаворкі і пад.; разбірацца, кеміць. — Пачакайце... Стойце... Годзе... Нешта цямлю я пагана... Крапіва. [Сяржант:] — Хлапчук як быццам з галавой: у ваеннай справе будзе цяміць. Пінчук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)