караву́л, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Вайсковая ўзброеная варта.

Выклікаць к.

2. Абавязкі па ахове чаго-н.

Несці к.

Узяць каго-н. пад к.

3. у знач. выкл. Заклік на дапамогу пры небяспецы (разм.).

К!

Ратуйце!

Узяць на каравул — аддаць пашану асобым ружэйным прыёмам.

|| прым. караву́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

К. начальнік.

Змяніць каравульных (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ганаро́вы, -ая, -ае.

1. Які карыстаецца пашанай; пачэсны.

Г. госць.

2. Які прысвойваецца за вялікія заслугі.

Ганаровая грамата.

3. Які выбіраецца ў знак павагі, пашаны.

Г. прэзідыум.

Г. акадэмік.

4. Які выражае гонар, праводзіцца ў знак павагі.

Ганаровая варта.

5. Які аказвае гонар каму-н.

Г. абавязак.

Ганаровая нічыя (якая не парушае годнасці).

|| наз. ганаро́васць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

непахі́снасць, ‑і, ж.

Уласцівасць непахіснага. Непахіснасць ідэйных асноў. □ Калі [Галынскі] гаварыў, усё здавалася ясным, непахісна верным. Але варта было хоць каму запярэчыць яму, як знікала гэтая непахіснасць. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нялі́шне,

1. Прысл. да нялішні.

2. безас. у знач. вык., з інф. Не шкодзіць, варта. Калі дзе коні пачалі худзець, Нялішне будзе паглядзець У канюхоўскія кішэні. Корбан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

растапта́цца, ‑топчацца; зак.

Разм. Страціць форму, стаць залішне прасторным у выніку працяглай носкі; разнасіцца (пра абутак). [Соф’я Сідараўна:] — Сукенка твая ўжо нікуды не варта. Ды і чаравікі растапталіся. Парахневіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шаста́к, ‑а, м.

Сярэбраная манета Польшчы і Вялікага княства Літоўскага вартасцю ў шэсць грошаў. [Зусь:] — Твая работа варта таго, каб я вылічваў з цябе [Юзіка] штодзень па шастаку. Мурашка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

hrenkompanie

f -, -ni¦en ганаро́вая ва́рта

die ~ bschreіten* — абхо́дзіць ганаро́вую ва́рту

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

watch2 [wɒtʃ] n.

1. ва́хта (на караблі)

2. ва́рта;

keep watch пільнава́ць, сцерагчы́

be on the watch не́сці ва́хту; стая́ць на ва́хце

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

нядрэ́мны, ‑ая, ‑ае.

Уважлівы, назіральны, пільны. Нядрэмная варта. □ Двое палонных — не асабліва, праўда, спяшаючыся, але ж і варушачыся пад нядрэмным вокам наглядчыкаў — накопвалі за дзень шэсцьдзесят-семдзесят кашоў. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Валаво́кі (БРС). З рус. волоокий, якое з’яўляецца калькай грэч. βοῶπις ’валавокі’ (Шанскі, 1, В, 151). Аднак варта прыняць пад увагу дыялектную назву расліны валавока ’крапіўнік’, макед. волоока ’мальва лясная’. Параўн. таксама рус. смал. волопокий ’з вялікімі вачыма’, волоплястый.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)