1. Усебакова разгледзець, абдумаць што‑н., дзелячыся сваімі думкамі, меркаваннямі. [Бацька:] — Вось мы са Сцяпанам Іванавічам памеркавалі і вырашылі, што табе няма чаго ісці адсюль.Новікаў.[Васіль:] — Давай, Маша, разам памяркуем, ці трэба ён, гэты твой подзвіг?Шамякін.
2. Падумаўшы, разважыць, прыйсці да якога‑н. вываду. — Падумаў, памеркаваў [дырэктар], а потым загад: заараць канюшыну! І зааралі.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асе́лішча, ‑а, н.
Месца, занятае пабудовамі, гародамі, садамі; сядзіба. Рабіла.. [Галена] яшчэ ў бацькі, але жыць перайшла ўжо на новае сваё з Костусем хатняе аселішча.Чорны.Адсюль, з дзедавага двара, добра відаць ранейшае Міцева аселішча — палявы пераезд, будка, сасна.Навуменка.// Прытулак, месца жыхарства. Ішоў гэты чалавек [Санкоўскі] праз жыццё з клункам за плячамі, не маючы сталага аселішча.Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
балазе́, злучн.далуч.
Разм. Далучае сказы з дадатковымі паведамленнямі; па значэнню адпавядае словазлучэнням «тым больш што», «добра што», «добра якраз», «добра, што хоць». Электрыфікатар пайшоў да санітара, балазе жыў ён блізка — праз дзверы.Колас.Пан Зяленскі бубніць паціху пра коней, ды пра белых авечак, балазе здаецца яму, што я сплю.Лынькоў.[Жанчына:] — Уцякайце адсюль. Хавайцеся, балазе туман!Корзун.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Стра́пнік (стра́пнэк) ‘зрэбнае палатно нізкага гатунку’ (Сл. Брэс.), стра́пнік, стрэ́пнік ‘трапкач’, таксама страпка́ч ‘тс’ (Уладз.). Гл. стрэ́пкі ‘адходы пры часанні льну’, адсюль ‘палатно з адкідаў льну’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карту́на, карту́н ’баваўняная тканіна, паркаль’ (ТСБМ). Запазычанне з польск.kartun ’паркаль’, якое з прус.-ням.kartun з неарганічным r (адсюль таксама літ.kartũnas (Фрэнкель, 225; Булыка, Запазыч., 142).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ДЗЯРЖА́ЎНАЯ ШКО́ЛА, юрыдычная школа,
адзін з гал. кірункаў у рас. гістарыяграфіі ў сярэдзіне 19 — пач. 20 ст. Пачала складвацца ў 1840-я г.Асн. ідэі распрацаваны К.Дз.Кавеліным, С.М.Салаўёвым, Б.М.Чычэрыным, развіты В.І.Сергеевічам, П.М.Мілюковым, А.С.Лапа-Данілеўскім. М.М.Багаслоўскім, А.А.Кізеветэрам, С.Ф.Платонавым, М.А.Дзяканавым і інш., а таксама ў ранніх працах Ю.У.Гацье, С.У.Бахрушына, Б.Дз.Грэкава. Прадстаўнікі школы лічылі дзяржаву і яе дзейнасць асн. рухаючай сілай гіст. працэсу (адсюль назва), аддавалі значную ўвагу гісторыі рас. права, асабліва прыгоннага (адсюль другая назва), проціпастаўлялі гісторыю Расіі гісторыі краін Зах. Еўропы.
Літ.:
Шапиро А.Л. Русская историография с древнейших времен до 1917 г. [2 изд.]. М., 1993. С. 419—433, 564—602.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Апу́склівы ’неахайны’ (БРС), пэўна, тут дэрывацыя ад дзеяслова апускацца ў пераносным значэнні, адсюль і словы апушчэ́льнік ’нядбайны гаспадар’, апушчэ́нец ’нядбайны гаспадар, гультай’ (Бяльк.), ’неахайны, лодар’ (Юрч.), апу́шчаны ’тс’. (Сцяц.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гегемо́нія ’гегемонія’ (БРС). Рус.гегемо́ния, укр.гегемо́нія. Сучаснае рус.гегемо́ния (адсюль, відаць, бел. і ўкр.) з ням.Hegemonie (< лац. < грэч.). Падрабязна аб гісторыі рус. слова Шанскі, 1, Г, 44.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вонпрысл.разм. fort, weg, hináus;
выйсці вон hináusgehen*vi (s);
вы́гнаць вон fórtjagen vt, hináusjagen vt;
вон адсю́ль! fort!, raus!, hináus !;
ідзі́ вон! mach, dass du fórtkommst!, hau ab!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
даско́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; заг. даскоч; зак.
1. Скочыўшы, дасягнуць якога‑н. месца. Даскочыць да плота. □ Тут буланы конь як скокнуў з разгону, дык, можа, на які локаць усяго і не даскочыў да царэўны.Якімовіч.
2.Разм. Спяшаючыся, дабегчы, дамчацца да якога‑н. месца. Адсюль ужо разам на ўвесь ход сваіх коней паімчаліся .. [мужчыны] і праз хвілін дзесяць даскочылі да лесу.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)