Verbum

нашапта́ць, -шапчу́, -шэ́пчаш, -шэ́пча; -шапчы́; -шапта́ны; зак.

1. што, чаго і без дап. Нагаварыць шэптам што-н.

Н. на вуха.

2. перан., без дап. Нагаварыць на каго-н., напляткарыць.

3. на што. У народных павер’ях: начараваць, выказаць замову.

Н. на ваду.

|| незак. нашэ́птваць, -аю, -аеш, -ае; наз. нашэ́птванне, -я, н.

нязру́чны, -ая, -ае.

1. Пазбаўлены зручнасці ў карыстанні; дрэнна прыстасаваны для чаго-н.

Нязручнае месца.

Вузкі н. праход.

2. Які не садзейнічае поспеху, непрыдатны для дасягнення жаданых вынікаў.

Н. момант.

3. Няёмкі ў якіх-н. адносінах, які абцяжарвае працу (пра інструмент, работу і пад.).

Н. гэблік.

|| наз. нязру́чнасць, -і, ж.

павыхо́дзіць, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -дзіць; -дзім, -дзіце, -дзяць; зак.

1. Выйсці адкуль-н., пакінуць межы чаго-н. — пра ўсіх, многіх.

Людзі павыходзілі з хат.

П. з акружэння.

2. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Быць выдадзеным, надрукаваным — пра ўсё, многае.

3. Выйсці замуж — пра ўсіх, многіх.

наказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; зак., каму і без дап.

1. Паведаміць каму-н. аб чым-н. праз каго-н.

Н. праз знаёмых.

2. Даць наказ, даручэнне.

Доктар наказаў сачыць за раненым.

3. Нагаварыць, сказаць многа чаго-н. (разм.).

Прабачце, наказаў вам немаведама колькі навін.

|| незак. нака́зваць, -аю, -аеш, -ае.

накладны́, -а́я, -о́е.

1. Які накладваецца, прымацоўваецца зверху чаго-н.; які пакрывае тонкім слоем што-н.

Накладныя кішэні.

Накладное серабро.

2. у знач. наз. накладна́я, -о́й, мн. -ы́я, -ы́х, ж. Дакумент, па якім здаецца або прымаецца груз, перадаецца тавар.

Прыняць прадукты па накладной.

○

Накладныя выдаткі — дадатковыя выдаткі на гаспадарча-арганізацыйныя патрэбы.

нарыхтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак.

1. чаго. Назапасіць у нейкай колькасці.

Н. сена на зіму.

2. што. Падрыхтаваць; прывесці ў гатоўнасць.

Н. гранаты.

3. каго-што. Сабраць, прыгатаваць усё патрэбнае (разм.).

Н. экспедыцыю.

|| незак. нарыхто́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. нарыхто́ўка, -і, ДМ -то́ўцы, ж. (да 1 знач.).

дыха́нне, -я, н.

1. Працэс паглынання кіслароду і выдзялення вуглякіслага газу жывымі арганізмамі.

Стомленасць праяўлялася ў паскораным дыханні.

2. перан. Подых, павеў чаго-н.

Д. вясны.

○

Штучнае дыханне — сістэма прыёмаў для аднаўлення натуральнага дыхання.

◊

Другое дыханне — аб новых сілах, бадзёрасці ў каго-н. пасля стомленасці, апатыі.

|| прым. ды́хальны, -ая, -ае.

запазні́цца, -пазню́ся, -по́знішся, -по́зніцца; зак.

1. Прыбыць пазней, чым трэба, або наступіць са спазненнем.

Поезд запазніўся.

Вясна запазнілася.

2. Затрымаўшыся, прабыць дзе-н. да позняй пары.

З. на рабоце.

3. з чым, з інф. і без дап. Зацягнуць выкананне чаго-н., зрабіць што-н. пазней, чым трэба.

З. з сяўбой.