наба́т, -а і -у, М -ба́це, м.
1. -у. Сігнал трывогі з выпадку якога-н. бедства, які падаецца пры дапамозе звона.
2. -а. Вялікі вайсковы барабан у Старажытнай Русі.
◊
Біць у набат — выклікаць трывогу, звяртаць увагу грамадства на што-н.
|| прым. наба́тны, -ая, -ае.
Н. звон.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
інсцэні́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; зак. і незак., што.
1. Прыстасаваць (прыстасоўваць) для пастаноўкі на сцэне тэатра або ў кіно.
І. раман.
2. перан. Прытворна зрабіць (рабіць) што-н.
І. непрытомнасць.
|| наз. інсцэніро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж.
|| прым. інсцэніро́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каардынава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак. і незак., што (кніжн.).
Узгадніць (узгадняць), устанавіць (устанаўліваць) мэтазгодныя суадносіны паміж якімі-н. дзеяннямі, з’явамі.
К. дзейнасць устаноў.
|| зак. таксама скаардынава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны.
|| наз. каардынава́нне, -я, н. і каардына́цыя, -і, ж.
|| прым. каардынацы́йны, -ая, -ае.
К. цэнтр.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каардына́та, -ы, ДМ -на́це, мн. -ы, -на́т, ж.
1. Адна з велічынь, якая вызначае месцазнаходжанне пункта на плоскасці або ў прасторы (спец.).
Геаграфічныя каардынаты.
2. перан., мн. Звесткі пра месцазнаходжанне або месцапражыванне каго-н. (разм.).
Напішы мне свае к.
|| прым. каардына́тны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кампенса́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Аплата, узнагарода за якую-н. работу; пакрыццё выдаткаў.
Грашовая к.
2. Ураўнаважанне, выраўноўванне ў арганізме парушаных функцый (спец.).
К. пароку сэрца.
|| прым. кампенсацы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.) і кампенсато́рны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Кампенсацыйныя выплаты.
Кампенсаторныя здольнасці арганізма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
камплектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак., што.
Дапаўняць да камплекта, складаць камплект чаго-н.
К. бібліятэку.
|| зак. скамплектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны і укамплектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.
|| наз. камплектава́нне, -я, н. і камплекто́ўка, -і, ДМ -то́ўцы, ж.
|| прым. камплекто́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
канве́ер, -а, мн. -ы, -аў, м.
Прыстасаванне для бесперапыннага перамяшчэння вырабаў пры іх апрацоўцы ад аднаго рабочага да другога або для транспарціроўкі грузаў.
◊
Па канвееры — ад аднаго да другога перадаваць і пад.
Паставіць на канвеер што — наладзіць бесперабойную вытворчасць чаго-н.
|| прым. канве́ерны, -ая, -ае.
Канвеерная лента.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
капу́ста, -ы, ДМ -сце, ж.
1. Агародная расліна, лісце якой звіваецца ў качаны, а таксама самі качаны.
Шаткаваць капусту.
2. Вараная страва з крышанага качана гэтай расліны.
Міска гарачай капусты.
○
Марская капуста — марскія водарасці, якія ўжыв. як ежа і як лячэбны сродак.
|| прым. капу́сны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
карыкату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.
1. Малюнак, на якім намаляваны хто-н. або што-н. у скажоным, падкрэслена смешным выглядзе.
К. на гультаёў.
2. перан. Смешнае, недасканалае падабенства да каго-, чаго-н.
Гэты касцюм — к. на ўменне шыць.
|| прым. карыкату́рны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
карэспандэ́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Той, хто знаходзіцца ў перапісцы з кім-н.
2. Аўтар карэспандэнцый у газеце, часопісе, на радыё, тэлебачанні.
Уласны к.
Спецыяльны к.
Пазаштатны к.
Ваенны к.
|| ж. карэспандэ́нтка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.
|| прым. карэспандэ́нцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)