даво́лі, прысл.
1. (у спалучэнні з прым. або прысл.). У значнай ступені, у вялікай меры. Собіч палажыў на стол перад Варанецкім даволі вялікі стос паперак. Скрыган. Ісці Ніне прыйшлося даволі доўга. Шчарбатаў.
2. безас. у знач. вык. Дастаткова, колькі трэба. Сіл і майстэрства ў нашых перакладчыкаў даволі. Лойка. Не імкнуўся я ніколі За багаццем хіжа гнацца. Усяго ў мяне даволі: Цэлы свет — маё багацце. Панчанка. // Досыць, хопіць; пара спыніць. Даволі гуляць у хованкі! □ Заглянула сонца ў вочкі, Дзень прыйшоў — даволі сну! Чарот.
3. безас. з інф. У складаным сказе, звычайна са злучн. «як», «і», «каб» у другой частцы, абазначае ўмову хуткага наступлення дзеяння або непазбежнага з’яўлення выніку. Даволі прайсціся раз у дзень па чыгунцы — вярсты дзве туды ды назад — вось і поўны кішэні здабытку. Лынькоў. Даволі было.. [салдату] аднаму пабыць гэты малы час тут, на ціхім полі, у ціхую ноч, як тое пекла, што адышло кудысьці наперад, зноў паўстала перад ім з усёю сваёю сілай. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нігілі́ст, -а, М -сце, мн. -ы, -аў, м.
1. Чалавек, які адмаўляе ўсё агульнапрызнанае (кніжн.).
2. Прадстаўнік рускай разначыннай інтэлігенцыі 60-х гадоў 19 ст., якая адмоўна адносілася да традыцый дваранства і прыгонніцтва.
|| ж. нігілі́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.
|| прым. нігілі́сцкі, -ая,-ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нітра́ты, -аў, адз. нітра́т, -у (спец.).
1. Солі і эфіры азотнай кіслаты, якія выкарыстоўваюцца ў тэхніцы, медыцыне, а таксама (солі) як угнаенне.
2. толькі мн. Пра солі азотнай кіслаты ў злаках, садавіне, гародніне, калі яны перавышаюць дапушчальную норму (разм.).
Н. шкодныя для здароўя.
|| прым. нітра́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нырэ́ц¹, -рца́, м.
1. Скачок у ваду з галавой.
Даць нырца.
2. мн. -рцы́, -рцо́ў. Той, хто ўмее ныраць, хто добра нырае.
Майстэрства нырцоў.
3. У боксе: прыём, калі баксёр хутка прыгінаецца, каб ухіліцца ад бакавых удараў у галаву.
|| прым. нырцо́ўскі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падве́сіць, -е́шу, -е́сіш, -е́сіць; падве́сь; -е́шаны; зак., каго-што.
Прымацаваць пад чым-н., да чаго-н. у вісячым становішчы.
П. на крук.
П. лямпу пад столлю.
|| незак. падве́шваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падве́ска, -і, ДМ -ве́сцы, ж. і падве́шванне, -я, н.
|| прым. падве́сачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Прыстасаванне для лоўлі звяроў.
Паставіць пастку на шашка.
2. Нечаканая небяспека, засада.
Унікнуць пасткі на дарозе.
3. перан. Хітры манеўр для заманьвання праціўніка ў небяспечнае становішча.
Прыдумаць пастку для ворага.
|| прым. па́сткавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пая́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; незак., што.
Апрацоўваць што-н. нагрэтым да вадкага стану металам, металічным сплавам для злучэння, змацавання.
П. вядро.
|| наз. пая́нне, -я, н. і па́йка, -і, ДМ -йцы, ж. (спец.).
|| прым. пая́льны, -ая, -ае.
Паяльная лямпа (пераносная награвальная гарэлка для паяння, распайвання).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пейза́ж, -у і -а, мн. -ы, -аў, м.
1. -у. Агульны выгляд якой-н. мясцовасці, краявід.
Беларускія пейзажы.
Нарачанскі п.
2. -а. Малюнак краявіду, а таксама апісанне прыроды ў мастацкім творы.
Выстаўка пейзажаў вядомага мастака.
Палескія пейзажы ў творах Якуба Коласа.
|| прым. пейза́жны, -ая, -ае.
П. жывапіс.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагаво́р, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. мн. Дзелавы абмен думкамі пры высвятленні якіх-н. пытанняў, умоў і пад.
Дыпламатычныя перагаворы.
2. Размова; кароткая спрэчка (разм.).
Заказаць міжгародні п.
П. з суседкай па размеркаванні плошчы калідора быў гарачы.
|| прым. перагаво́рны, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. пункт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
планшэ́т, -а, М -шэ́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Плоская сумка з празрыстым верхам, у якой носяць карты.
2. Дошчачка на трох ножках, на якой умацоўваецца карта ці лінееная папера для здымкі мясцовасці (спец.).
3. Від камп’ютара, звычайна без клавіятуры, з сэнсарным уводам.
|| прым. планшэ́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)