шляхе́тнасць, ‑і, ж.
1. У дарэвалюцыйнай Расіі — прыналежнасць да дваранскага саслоўя. [Маслянка:] — Пан працуе толькі ў белых пальчатках. Брудныя справы пану не па густу. Шляхетнасць не дазваляе, арыстакратычнасць паходжання... Машара.
2. Уст. Уласцівасць і якасць шляхетнага (у 2 знач.). Да шляхты Саўка не меў дачынення, ён нават не быў католікам, і Шляхцюк было не прозвішча, а мянушка за яго схільнасць да шляхетнасці, да вонкавай фанабэрыі дома і на людзях. Хадкевіч. // Выхаванасць, уменне трымаць сябе ў людзях. Садзяцца госці, ды не зразу, За стол не лезуць для паказу, Бо так шляхетнасць вымагае. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раўчу́к
1. Ручай, рачулка (БРС). Тое ж раўчок (Краснап. Мсцісл. Бяльк.), раўчэка (Стол.).
2. Нізіна або канава, па якой амаль заўсёды цячэ вада (Стол.). Тое ж раве́ц (Стол.).
3. Пракапаная канаўка пад капяжом (Нясв., Слаўг., Стол.). Тое ж раўчэка (Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
бярэ́зна Месца, якое зарасло бярэзнікам (Стол.).
□ ур. Бярэзна каля в. Аздамічы Стол.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
гнеч Балота з непраходным зараснікам, непралазны гушчар (Стол.). Тое ж гне́чышча (Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
е́рык Роў, яр, яма (Калінк.); гразкая лужына (Стол.). Тое ж еру́га (Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Сі́лега, сі́ляга ‘лаза’ (лун., ЛА, 4; пін., Сл. ПЗБ), сі́лега ‘лаза з сіняватым налётам на чырвонай кары’ (ТС), ‘зараснік кошыкавай лазы, Salix viminalis L.’ (жытк., стол., тур., Яшк.), сіле́га ‘тс’ (лун., ЛА, 4), сіляга́ ‘лаза’ (Мат. Гом.), сыля́га ‘дробнае і гнуткае галлё, лазняк’ (пін., Нар. лекс.), сіле́га ‘расшчэпленае хваёвае карэнне, з якога плятуць кашы’ (лун., Шатал.), сі́лежына ‘адзін куст сілегі’ (ТС), шы́лега ‘сілега’ (стол., Яшк.). Відаць, сюды ж і ст.-бел. силяжы ‘кізіл’ (Ст.-бел. лексікон). Укр. шелюга́, шелюжи́на ‘тс’, рус. дыял. (без лакалізацыі) шелюга́ ‘тс’, шелю́жина ‘палка, дубец з шелюги’. Фасмер (4, 427) параўноўвае яшчэ з рус. астрах. шелужи́на ‘доўгі дубец’, рус.-ц.-слав. шелыга ‘дубец’, серб.-ц.-слав. солыга ‘палка’. Пэўнай этымалогіі няма. Машынскі (Uwagi, 18) лічыў несумненнай сувязь з ст.-ісл. selja, ст.-в.-ням. salaha ‘вярба’. Былі спробы звязваць з ням. Sahlweide ‘вярба’, лац. salix ‘тс’, ірл. sail, Р. скл. sailech ‘тс’. Беларускія формы з пачатковым сі‑ можна было б звязаць, улічваючы функцыю гэтага дрэва, з коранем cіл‑, які ў сіло́, сіляць ‘нанізваць’ і далей з *sei‑ ‘плясці’, г. зн. прыняць першасную форму ⁺сіляга, дзе ‑яга‑ суфікс (з *‑ęga), а напісанне з ‑ега лічыць гіперкарэктным, але звязаць гэта з украінскімі і рускімі формамі цяжка. Гл. шылега.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
суто́н
1. Тонкі лядок на рацэ ўвосень (Жытк., Стол.). Тое ж суту́н (Жытк.), сытон (Стол.).
2. Мароз, іней на зямлі (Жытк., Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
вы́ставіць сов.
1. (вынуть) вы́ставить;
в. ра́му — вы́ставить ра́му;
2. (вперёд, наружу) вы́ставить, вы́двинуть; вы́сунуть;
в. нагу́ — вы́ставить но́гу;
3. (вынув откуда-л., поставить куда-л.) вы́ставить;
в. тале́ркі з буфе́та на стол — вы́ставить таре́лки из буфе́та на стол;
4. перен. вы́ставить, вы́двинуть;
в. кандыда́та — вы́ставить (вы́двинуть) кандида́та;
5. перен. (сослаться, привести в доказательство) вы́ставить, вы́двинуть;
в. у я́касці аргуме́нтаў — вы́ставить (вы́двинуть) в ка́честве аргуме́нтов;
6. (для обозрения) вы́ставить;
7. перен. предста́вить;
в. у дрэ́нным святле́ — предста́вить в дурно́м све́те;
◊ в. на смех — подня́ть на смех;
в. фі́гу — показа́ть фи́гу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заста́віць I сов.
1. (занять чем-л. место) заста́вить; уста́вить;
з. пако́й мэ́бляй — заста́вить (уста́вить) ко́мнату ме́белью;
з. стол ядо́й — уста́вить (заста́вить) стол едо́й;
2. загороди́ть; заста́вить;
з. дзве́ры ша́фай — загороди́ть (заста́вить) дверь шка́фом;
3. (что-л. за что-л.) поста́вить;
з. ло́жак за шы́рму — поста́вить крова́ть за ши́рму;
4. загромозди́ть;
з. прахо́д скры́нкамі — загромозди́ть прохо́д я́щиками
заста́віць II сов. (принудить, обязать) заста́вить;
з. чака́ць — заста́вить ждать;
з. працава́ць — заста́вить рабо́тать;
◊ заста́ў ду́рня бо́гу малі́цца, дык ён і лоб разаб’е́ — посл. заста́вь дурака́ бо́гу моли́ться — он и лоб расшибёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
схава́цца сов.
1. спря́таться; скры́ться, укры́ться;
хло́пчык ~ва́ўся пад стол — ма́льчик спря́тался под стол;
с. ў стары́м млы́не — спря́таться (скры́ться, укры́ться) в ста́рой ме́льнице;
2. (стать невидным) спря́таться, скры́ться;
~ва́лася со́нца за хма́ры — спря́талось (скры́лось) со́лнце за ту́чи;
жы́та тако́е, што чалаве́к у ім ~ва́ецца — рожь така́я, что челове́к в ней спря́чется;
3. (защититься) укры́ться;
с. ад навальні́цы — укры́ться от грозы́;
4. (исчезнуть из поля зрения) скры́ться, исче́знуть;
берагі́ ско́ра ~ва́ліся ў тума́не — берега́ ско́ро скры́лись (исче́зли) в тума́не;
◊ с. ў кусты́ — спря́таться в кусты́;
с. за спі́ну — (чыю) спря́таться за спи́ну (чью)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)