Verbum

Гарнізо́н ’гарнізон’ (БРС). Рус. гарнизо́н, укр. гарнізо́н. Паводле Фасмера (1, 394), з ням. Garnison (< франц.) або франц. garnison. Шанскі (1, Г, 32) першакрыніцай лічыць франц. мову. У бел. і ўкр. мовах слова, відаць, з’явілася праз рус. пасрэдніцтва.

Дыпло́м ’дыплом’ (БРС). Рус. дипло́м, укр. дипло́м. Бел. і ўкр., відаць, з рус. дипло́м (дзе слова ўзята з франц. diplôme; гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 124–125; на ням. або франц. Крыніцу ўказвае Фасмер, 1, 515).

Калча́н ’скураная або драўляная сумка, чахол для стрэл’ (БРС, ТС, ТСБМ). Ва ўсх.-слав. мовах запазычанне з тат. kolčan ’тс’, гл. Міклашыч, 123; Бернекер, 1, 543. У бел. мове, мяркуючы паводле крыніц, кніжнае запазычанне з рус. мовы.

◎ Каржы́ ’адбіткі пальцаў пры фарміраванні хлеба’ (Жывёл.), ’засушаныя бліны’ (Шгііл.), ’пячышчвная бульба, якую таўкуць у ступе і дабаўляюць ячнай або грэцкай мукі’ (Серб.), ’каржы’ (Бяльк.). Pluralia tantum, да корж (гл.). Першае значэнне звязана з тэхналогіяй прыстаўлення каржоў.

Ко́йка ₁ ’ложак’ (Бяльк., Сцяшк.). Запазычанне праз рус. койка з гал. kooi ’тс’.

Ко́йка ₂ ’кош або лодка з дзіркамі ў дне для перавозкі свежай рыбы’ (ТС). Да койка ₁. Параўн. гал. kooi ў значэнні ’клетка, кашара’.

Но́ды, но́гды ’іншы раз, днями’ (Сл. ПЗБ, Грыг.), ’часамі, выпадкам’ (Сл. Брэс., Бяльк.; мсцісл., З нар. сл.), ’калі’ і ’хіба’: Ноды ён прыйдзе? (Касп.). З прасл. *onъdy або *ono gъdy, гл. анагды́сь (ESSJ SG, 2, 526, 534).

◎ Пасама́ны ’аздоба на сукенцы, пазументы’ (пін., Доўн.-Зап.), ст.-бел. посамантъ ’пазумент, аблямоўка’ (1569 г.) запазычана са ст.-польск. pasaman, якое з італ. passamano ’тс’ (Брукнер, 398; Булыка, Лекс. запазыч., 109) або з франц. passement ’пазументы, тасьма’.

◎ Паслабаджа́ць ’аслабляць нацягнутае або туга завязанае, адпускаць’ (Юрч., Бяльк.), паслабадніць ’параскашнець, зрабіцца прастарней’, ’вызваліцца, мець вольны час’, ’адчуць сябе лепш’ (Юрч., Сл. ПЗБ). УтворанД ад слабода < свабода (гл.) і слабодны і прэфіксе па‑ са значэннем пашырэння дзейнасці.

Лахмо́цце, лахмо́цьця, лахмуо̑тье ’шматкі, абрыўкі’, ’лахман, старое, паношанае або падранае адзенне’ (ТСБМ, Нас., КЭС, лаг.; паўд.-усх., КЭС), ’анучы, старызна’ (Яўс.). Да лохмат (гл.). Усх.-слав. утварэнне з суф. ‑ьje: рус. лохмотья, укр. лахмі́ття, лахми́тє ’лахманы, манаткі’.

Ложны ’пахілы’ (віл., глыб., Сл. ПЗБ). Утворана ад асновы log‑ (> ložь‑nъ), як падоўжны. Варыянт ложмы ’пакаты, спадзісты’ (Сцяшк.; КЭС, лаг.) узнік пад уплывам семантычна блізкага стромы або ў выніку ад’ідэацыі прыслоўя ложма (Сл. ПЗБ), лёгма (гл.).