плечо́ в разн. знач. плячо́, -ча́ ср.;

перело́м плеча́ перало́м пляча́;

пра́вое (ле́вое) плечо́ вперёд! воен. пра́вае (ле́вае) плячо́ напе́рад!;

на плечо́! воен. на плячо́!;

плечо́ коромы́сла плячо́ каро́мысла;

◊

на плеча́х проти́вника воен. на пляча́х праці́ўніка;

плечо́м к плечу́ плячо́ ў плячо́;

по плечу́ пад сі́лу, па сі́ле;

не по плечу́ не пад сі́лу;

име́ть го́лову на плеча́х мець галаву́ на пляча́х;

име́ть за плеча́ми мець за пляча́мі;

пожима́ть плеча́ми паціска́ць пляча́мі;

руби́ть с плеча́ сячы́ з-за пляча́;

с плеч доло́й! з плячэ́й дало́ў!;

гора́ с плеч гара́ з плячэ́й;

вы́нести на свои́х плеча́х вы́несці на сваі́х пляча́х;

взвали́ть на пле́чи узвалі́ць на пле́чы;

лежа́ть на плеча́х ляжа́ць на пляча́х.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ускользну́ть сов.

1. (скользя, вырваться) вы́слізнуць, вы́слізнуцца;

ры́ба ускользну́ла из рук ры́ба вы́слізнула (вы́слізнулася) з рук;

2. разг. (внезапно уйти откуда-л.) вы́шмыгнуць; разг. (куда-л.) шмы́гнуць; (скрыться) уцячы́; (исчезнуть) зні́кнуць;

ускользну́ть из ко́мнаты вы́шмыгнуць (уцячы́) з пако́я;

он ускользну́л к себе́ в ко́мнату ён шмы́гнуў да сябе́ ў пако́й;

неприя́тель ускользну́л от пресле́дования во́раг уцёк ад прасле́давання;

он куда́-то ускользну́л ён не́куды знік (уцёк);

3. разг. (уклониться) ухілі́цца; (увильнуть) увільну́ць;

ускользну́ть от прямо́го отве́та ухілі́цца (увільну́ць) ад прамо́га адка́зу;

4. (остаться незамеченным) разг. вы́пасці з-пад ува́гі, прайсці́ па-за ўва́гай;

э́то ускользну́ло от моего́ внима́ния гэ́та вы́пала з-пад маёй ува́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мілушка — з амялушка ’птушка Bombycilla garrula’ (Дэмб. 1). Пад уплывам народнай этымалогіі лексема наблізілася да мі́лы (гл.), параўн. тлумачэнне Дэмбавецкага (1, 459): птушка названа так паводле прыгажосці пер’яў і мілавіднасці. Укр. омелю́х ’жаўтаносы дрозд, Turdus viscivolus’, гуц. омелюха.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ На пача́і ’на самым пачатку, напярэдадні’ (Мат. Маг.). Нязвыклая форма назоўніка *пачай ’пачатак’ утворана, відаць, ад пачаць, як наганяй ад наганяць, рус. случай ’выпадак’ ад случаться і пад. Хутчэй за ўсё лакальны архаізм, суадносны з дзеясловам напачаць ’пачаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ *Наборсавацца, наборе уватысь ’наесціся, нахлябацца’ (кам., Сл. ПЗБ). Відаць, да борсаць, барсаць ’блытаць’ або барсиць ’працягваць аборы ў лапці; кідаць’ (гл.) з характэрным для экспрэсіўных утварэнняў пераходам ад канкрэтнай семантыкі да ’есці’, параўн. нарэзацца, налупіцца, набрицца і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Нары́цца ’наткнуцца, напароцца’ (ТС), ’натрапіць, наскочыць’: Нарыўса на жураўля на балоці (саліг., Нар. словатв.). Да рыць (гл.), пра паралелізм у развіцці прасл. *ryti, *гъоай і *rinęii гл. Мяркулава, Этимология–1978, 98, параўн. нарвацца ’натрапіць’, нарынуць ’тс’ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Но́чы ’ноччу’ (чэрв., Нар. лекс.; Сл. ПЗБ), но́ччы ’тс’ (віл., Сл. ЦРБ). Паводле Карскага (2–3, 76), сеннен. но́ччи < п!!!і‑ ій < пбіій (гл. ноччу, ноч), параўн. таксама ноччы і ноччу (Бяльк.), рус. дыял. ночи ’тс’ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

По́клад ’яйка або прадмет падобны на яго, які кладуць там, дзе хочуць, каб несліся куры’ (ТСБМ, ТС, Касп.), подклад ’яйка, якое падкладваюць пад курыцу’ (Мік.). Ад *po‑klad‑ti > *po‑klasti, po‑kladǫ < *klasti, kladǫ. Да класці (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Праважа́ты ’той, хто суправаджае каго-небудзь з мэтай аховы ці паказвае дарогу’, ’той, хто праводзіць на поезд, самалёт і пад.’ (ТСБМ). Новае запазычанне з рус. провожа́тый ’тс’ < провожа́ть ’праводзіць’; параўн. адаптаванае провожа́тор ’суправаджальнік’, паралельнае да провода́тор ’павадыр’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Про́сьба ’прашэнне; зварот, пажаданне’ (ТСБМ, Гарэц.; ашм., Стан.), ст.-бел. прозба (1530 г.) ’тс’ (Карскі, 1, 278), рус. про́сьба ’тс’, польск. prośba ’тс’; чэш. prośba ’тс’. Суфіксальнае ўтварэнне ад прасіць (*prosьba), параўн. гульба́, стрэ́льба і стральба́ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)