Verbum

дзяся́цера, дзесяцяры́х, дзесяцяры́м, дзесяцяры́мі, ліч. зб.

Дзесяць.

Ужыв.:

а) з назоўнікамі мужчынскага або агульнага роду, якія абазначаюць асобу.

Д. сыноў.

Д. сірот;

б) з асабовымі займеннікамі ў мн. л.

Нас было д.

Працаваць за дзесяцярых (перан.);

в) без назоўнікаў, калі абазначае асоб мужчынскага і жаночага полу.

Іх там працавала д.: шэсць мужчын і чатыры жанчыны;

г) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот.

Д. дзяцей.

Д. цялят;

д) з множналікавымі назоўнікамі.

Д. нажніц.

Д. саней.

Д. сутак;

е) з назоўнікамі, якія абазначаюць парныя прадметы.

Д. ботаў.

Д. рукавіц.

дзяся́цкі, -ага, мн. -ія, -іх, м.

Да рэвалюцыі: выбарная асоба з сялян, якая выконвала паліцэйскія абавязкі; памочнік соцкага.

дзятва́¹, -ы́, ж., зб. (спец.).

Лічынкі пчол, а таксама маладыя пчолы.

дзятва́², -ы́, ж., зб. (разм.).

Дзеці (у 1 знач.).

Чуўся смех дзятвы.

дзятляня́ і дзятлянё, -ня́ці, мн. -ня́ты, -ня́т, н.

Птушаня дзятла.

дзяўба́льны, -ая, -ае.

Прызначаны для дзяўбання.

Д. станок.

Д. інструмент.

дзяўбці́, дзяўбу́, дзяўбе́ш, дзяўбе́; дзяўбём, дзеўбяце́, дзяўбу́ць; дзёўб, дзяўбла́, -ло́; дзяўбі́; дзяўба́ны; незак., каго-што.

1. Есці, хапаючы дзюбай ежу (пра птушак).

Галубы дзяўблі крупы.

2. Біць дзюбай.

Куры дзяўблі адна адну.

3. Паслядоўнымі частымі ўдарамі паглыбляць, рабіць адтуліну.

Д. мёрзлую зямлю ломам.

Д. долатам паз.

4. перан. Бесперапынна паўтараць адно і тое ж (разм.).

Што каму наўме, той тое і дзяўбе (прыказка).

5. перан. Папракаць, крытыкаваць (разм.).

Яго ўжо даўно дзяўбуць, а ён і вухам не вядзе.

◊

Дзяўбці ў галаву (разм.) — настойліва пераконваць каго-н. у чым-н.

|| зак. прадзяўбці́, -дзяўбу́, -дзяўбе́ш, -дзяўбе́; -дзяўбём, -дзеўбяце́, -дзяўбу́ць; -дзяўба́ны (да 3 знач.) і вы́дзеўбці, -дзеўбу, -дзеўбеш, -дзеўбе; -дзеўбаны (да 3 знач.).

|| наз. дзяўба́нне, -я, н.

дзяўбці́ся, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -бе́цца; дзёўбся, дзяўбла́ся, -ло́ся; незак.

1. Мець звычку біцца дзюбай (пра птушак; разм.).

Гэты певень дзяўбецца.

2. Дзяўбці адзін аднаго.

Два пеўні дзяўбуцца.

дзя́ўкаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Аб сабаках, лісах: адрывіста брахаць.

Лыска дзяўкае на падарожніка.

|| аднакр. дзя́ўкнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. дзя́ўканне, -я, н.

дзяўчо́, -а́ці, Т -о́м, н. (разм.).

Дзяўчына-паддетак.

За партай сядзела жвавае д.