удасто́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак.
1. каго-што чаго. Узнагародзіць, прызнаць дастойным (кніжн.).
У. урадавай узнагароды.
Дзеяч, удастоены ганаровага звання.
2. каго (што) чым. Аказаць каму-н. гонар сваёй увагай, прыхільнасцю і пад.
У. позіркам.
Не ўдастоіць адказам.
|| незак. удасто́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упільнава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., каго-што.
1. Наглядаючы, пільнуючы, усцерагчы ад каго-, чаго-н.
Не ўпільнаваў рэчаў.
Не ўпільнавалі дзяцей ад шкоднага ўздзеяння (перан.).
2. Усачыць, не ўпусціць з-пад увагі.
Я не ўпільнавала, калі яны прыехалі.
|| незак. упільно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усу́нуць, -ну, -неш, -не; усу́нь; -нуты; зак., што ў што.
1. Сунуўшы, змясціць унутр.
У. шуфляду ў стол.
У. руку ў кішэнь.
2. Прасунуць у вузкую адтуліну.
У. нітку ў іголку.
3. Прасунуць унутр чаго-н.
У. галаву ў дзверы.
|| незак. усо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
філасо́фія, -і, ж.
1. Навука аб найбольш агульных законах развіцця грамадства, прыроды і мыслення.
2. чаго. Метадалагічныя прынцыпы, што ляжаць у аснове якой-н. навукі.
Ф. гісторыі.
3. Абстрактныя, пустыя разважанні (разм.).
Навошта ты развёў тут цэлую філасофію?
|| прым. філасо́фскі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
халадо́к, -дку́, м.
1. Цяністае месца, цянёк.
Сядзець у халадку.
2. Свежае халаднаватае паветра.
Павеяла халадком.
3. Час сутак, калі ўжо спала або яшчэ не наступіла спёка.
Халадком добра касіць.
4. перан. Стрыманасць, раўнадушнасць у адносінах да каго-, чаго-н.
У голасе яго адчуваўся х.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хрыбе́т, -бта́, М -бце́, мн. -бты́, -бто́ў, м.
1. Пазваночнік чалавека або жывёлы.
2. Спіна (разм.).
3. перан. Верхні край чаго-н.
Х. хвалі.
4. Рад гор, якія працягнуліся ў адным напрамку; горны ланцуг.
Горны х.
|| прым. хрыбто́вы, -ая, -ае і хрыбе́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазла́зіць, ‑злазіць; ‑злазім, ‑злазіце, ‑злазяць; зак.
1. Злезці адкуль‑н. — пра ўсіх, многіх. Паліцыянты пазлазілі з веласіпедаў і, грозна пакрыкваючы на нас, ішлі абочынамі дарогі. Брыль.
2. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Знікнуць з паверхні чаго‑н. Хутка рана загаілася зусім, пазлазілі струны і са спіны, кабылка пакруглела, нават павесялела. Дамашэвіч.
3. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Разм. Знацца з чаго‑н. — пра ўсё, многае. Хусткі пазлазілі з галоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памаўзлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Шкадлівы. Да чаго ж была памаўзлівая [кошка]! Як ні хавай мясное ці малочнае, — адведае. Пальчэўскі. — Ну і памаўзлівая карова, каб на яе ліха. — Сцяпан загнаў Рэпку ў статак, але ўжо праз хвіліну яна зноў ішла па пашы, падняўшы рогі. Асіпенка.
2. Ласы, прагны да чаго‑н. смачнага, прыгожага. Памаўзлівы на пачастункі. □ [Іна:] — Ты спадабаўся ёй... Толькі глядзі-і... — яна падышла і ўдарыла яго пальцам па носе. — Не будзь памаўзлівы! Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нязда́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не мае здатнасці да чаго‑н.; няздольны. Няздатны да вучобы. Няздатны спяваць. □ Думала [Галя]: а чаму б ім сапраўды не з’ехаць туды, дзе іх ніхто не ведае, з’ехаць ад гэтай паняверкі, ад косых позіркаў. Хіба яна такая ўжо няздатная, што нідзе сабе і месца добрага не знойдзе? Сабаленка.
2. Які не падыходзіць для чаго‑н.; непрыгодны. Можна было падумаць, што.. [Андрэй] толькі тое і робіць — смяецца ўвесь дзень, на другое няздатны. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напуска́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да напусціць.
•••
На вочы не напускаць каго — не цярпець, адносіцца з пагардай, жорстка. І біў [Лёня] мяне не менш, як у той казцы дзед казу. Маці, якая і сама не напускала на вочы мяне за гультаяватасць, і то аднойчы не сцярпела: — Ды годзе табе яго дубасіць... Сачанка.
напуска́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-чаго.
Даць магчымасць увайсці, пранікнуць вялікай колькасці каго‑, чаго‑н. Напускаць мух у хату. Напускаць дыму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)