Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фро́нда
(фр. fronde)
1) грамадскі рух у Францыі сярэдзіны 17 ст. супраць абсалютызму;
2) перан. незадаволенасць чым-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
хемата́ксіс
(ад хема- + таксіс)
рух прасцейшых арганізмаў і клетак, што вольна рухаюцца (сперматазоідаў, лейкацытаў), пад уплывам хімічных раздражняльнікаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
электрата́ксіс
(ад электра + таксісы)
рух мікраарганізмаў, іх клетак і арганоідаў пад уздзеяннем электрычнага току; адна з форм — гальванатаксіс.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Кірава́ць ’рэгуляваць рух, работу’, ’быць на чале чаго-н.’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Шат., Касп., Мал., ТС, Гарэц., Сержп. Пр., Яруш., Сцяшк.). Укр.керувати ’тс’. Запазычанні з польск.kierować ’тс’, якое ў сваю чаргу з ням.kehren у тым жа значэнні (Слаўскі, 2, 156; ЕСУМ, 2, 426; Кюнэ, Poln., 64).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плынь ’рух вады ў рэчышчы’, ’вада, якая цячэ’, ’мноства, маса чаго-небудзь, што рухаецца ў адным, напрамку’ (ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб., Нас., Касп., Бяльк.), ’плаванне’ (Нас.), рус.смал.плынь ’моцная плынь ракі’. Арэальнае аддзеяслоўнае (ад плыць — гл.) утварэнне з суф. -нь з працэсуальным значэннем, як сховань, ка́зань, стынь, стоянь і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́спуга ’разора паміж градкамі’, ро́спурга, ро́спруга, роспру́га ’глыбокая баразна паміж градамі’ (Сл. Брэс., Шатал., Сл. ПЗБ, ЛА, 2). Утворана з прыстаўкі раз‑/рос‑ (< прасл.*orz‑) са значэннем ’рух у розныя бакі, раз’яднанне’ і ⁺пуга, якое можна генетычна супаставіць з лат.paũgurs ’узгорак’, ’бугор’, — разам ’разараная зямля ў два бакі з разорай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́шасць, по́шусьць, по́шысьць, по́шэсць, по́шась ’хвароба, эпідэмія, зараза’, ’насланнё’, ’падзеж жывёлы’ (ТСБМ, Нас., Сцяшк. МГ, Гарэц., Чач., Клім., Яруш.; нараўл., лельч., Арх. ГУ; Шат., Касп.; ваўк., Сл. ПЗБ; Мат. Маг., ТС, Бяльк.), ’парша’ (іўеў., Сл. ПЗБ), по́шліна ’пошасць’ (віл., Сл. ПЗБ), по́шарсць ’пошасць’ (Бяльк.). Укр.по́шесть, по́шерсть, рус.пск.по́шесть, польск.posześć, каш.poszedło ’эпідэмія’, чэш.pošlý ’здохлы’, славен.pošȃst ’здань, пачвара, шкодныя насякомыя’, харв.кайк.pȍšāst ’эпідэмія, чума’, ’дух, здань’. Прасл.*pošьstь ад по- (*po‑) і *šьd‑ (> бел.ішо́ў у гл. хадзіць; стараж.-рус.пошестиѥ ’рух’, ’імкненне’) паводле семантычнай мадэлі ’рух’ > ’эпідэмія’, тыповай для назваў эпідэмій у славянскіх мовах, параўн. рус.дыял.пове́трие, поша́ва, поша́тка. У гэтай групе шырока прадстаўлены прыст. по- са значэннем пачатку дзеяння. Сюды ж по́шлінь ’пошасць’ (Юрч. СНЛ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Úmkehr
f -
1) паваро́т (наза́д), вярта́нне
2) вайск. адступле́нне, рух наза́д
3) паваро́т да ле́пшага
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Gégen=
прыстаўка назоўнікаў, паказвае на:
1) сустрэчны рух: Gégenmaßnahme ко́нтрмера
2) узаемнасць: Gégenliebe узае́мнае каха́нне
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)