Verbum

жыццяпі́с, -у, мн. -ы, -аў, м.

Апісанне чыйго-н. жыцця; біяграфія.

Кароткі ж.

жыццяра́дасны, -ая, -ае.

Які радуецца жыццю, не ведае тугі.

Ж. чалавек.

Жыццярадасная натура.

|| наз. жыццяра́даснасць, -і, ж.

жыць, жыву́, жыве́ш, жыве́; жывём, жывяце́, жыву́ць; жыў, жыла́, -ло́; незак.

1. Быць жывым, існаваць, знаходзіцца ў працэсе жыцця.

Доўга ж.

Расліны не могуць ж. у цемнаце.

2. перан., чым і без дап. Быць ажыўленым, абуджаным чым-н., поўным руху.

Дарога дзень і ноч жыла.

3. Існаваць, мець месца (пра думкі, пачуцці і пад.).

У народзе жыве ўпэўненасць у перамозе справядлівасці.

4. Знаходзіцца, пражываць дзе-н., сярод каго-н.

Ж. у Мінску.

5. чым, з чаго і на чым. Падтрымліваць сваё існаванне чым-н.

Ж. сваёй працай.

Ж. з агарода.

6. перан., кім-чым. Быць захопленым, занятым кім-, чым-н.

Ж. надзеяй.

Ж. тэатрам.

Ж. дзецьмі.

7. кім і з прысл. Весці які-н. спосаб жыцця, знаходзіцца ў тых або іншых умовах.

Ж. багата.

Ж. весела.

Ж. бабылём.

8. Быць у якіх-н. ацносінах з кім-н.

Ж. дружна з суседзямі.

Ж. душа ў душу.

◊

Жыць з мазаля (разм.) — здабываць сродкі для жыцця сваёй уласнай працай.

Жыць чужым розумам — прытрымлівацца чужой думкі, не маючы сваёй.

Жыць як набяжыць (прымаўка) — жыць так, як дыктуюць абставіны.

Няхай жыве! — пажаданне поспеху, росквіту.

(Сам) Бог жыве — пра добрыя ўмовы жыцця, працы.

У горы жыць ды з перцам есці (прымаўка; іран.) — пра жаданне мець што-н. пры адсутнасці ўмоў.

жэлаці́н, -у, м. і жэлаці́на, -ы, ж.

Бялковае рэчыва жывёльнага паходжання, раствор якога пры ахаладжэнні пераходзіць у студзяністы стан (выкарыстоўваецца ў кулінарыі, медыцыне і пад.).

|| прым. жэлаці́навы, -ая, -ае.

жэле́, нескл., н.

1. Салодкая студзяністая страва, прыгатаваная з жэлаціну, фруктовых і ягадных сокаў, малака і пад.

2. Студзяністая маса, якая атрымліваецца пры працяглай варцы мяса, рыбы, касцей.

|| прым. жэле́йны, -ая, -ае.

жэ́мчуг, -у, мн. -і, -аў, м.

Цвёрдае рэчыва, якое здабываецца з ракавін некаторых малюскаў і мае форму зярнят і шарыкаў белага, ружовага (радзей чорнага) колеру, ужыв. як каштоўнае ўпрыгожанне.

Нітка жэмчугу.

|| прым. жамчу́жны, -ая, -ае.

Ж. промысел.

Жамчужнае зерне.

жэньшэ́нь, -ю, м.

Далёкаўсходняя травяністая расліна сямейства араліевых, корань якой выкарыстоўваецца як лекавы і танізуючы сродак.

Ж. — корань жыцця.

|| прым. жэньшэ́невы, -ая, -ае.

жэ́рабя, -я, н.

1. Умоўны знак (дробная рэч, паперка і пад.), што выцягваецца наўгад з шэрагу такіх жа прадметаў пры вызначэнні права на што-н., чарговасці і пад.

Цягнуць ж.

2. перан. Лёс, доля.

жэ́рах, -а, мн. -і, -аў, м.

Прэснаводная драпежная рыба сямейства карпавых з чырванаватымі ніжнімі плаўнікамі.

жэ́рдка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж.

Шост з доўгага тонкага ствала дрэва, ачышчанага ад галля.

|| зб. жэ́рдзе, -я, н.

|| памянш.-ласк. жэ́рдачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. жардзяны́, -а́я, -о́е.