Бабі́ны ’вячэра на хрэсьбінах, на якой ядуць кашу бабіну курыцу’ (Нас., Бяльк.), бабі́нкі ’пачастунак, гулянка, якая спраўляецца бацькамі з выпадку нараджэння дзіцяці’ (Шат., Янк. Мат.). Утварэнне ад ба́ба ’баба-павітуха’. Параўн. рус.баби́ны ’тс’, укр.баби́ни ’другі дзень каляд’. Этнаграфічны каментарый гл. СРНГ, 2, 20, і Даль.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́ручыцьсов., в разн. знач. вы́ручить;
в. з бяды́ — вы́ручить из беды́;
в. у дзень сто рублёў — вы́ручить в день сто рубле́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
светлавы́ светово́й;
~вы́я з’я́вы — световы́е явле́ния;
с. сігна́л — светово́й сигна́л;
~ва́я шчы́ліна — светова́я щель;
~ва́я рэкла́ма — светова́я рекла́ма;
○ с. дзень — светово́й день
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
табе́мест., в дат., предл. п. тебе́; см. ты;
◊ вось т., ба́бка, і Ю́р’еў дзень — погов. вот тебе́, ба́бушка, и Ю́рьев день
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нованаро́джаны
1. néugeboren;
2.:
у знач.наз.м. Neugebórene (sub) m -n, -n; Gebúrtstagskind n -(e)s, -er (той, хтосвяткуедзеньсвайгонараджэння)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
снегапа́дм. Schnéefall m -s, Schnéewetter n -s;
снегапа́д не спыня́ўся ўвесь дзень der Schnéefall dáuerte den gánzen Tag, es schnéite den gánzen Tag
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БО́ЦЕЎ Хрыста
(6.1.1849, Калофер, Балгарыя — 1.6.1876),
балгарскі паэт, публіцыст, рэв. дзеяч. Нац. герой Балгарыі. У 1863—66 жыў у Расіі, вучыўся ў Адэскай гімназіі (1863—65), зблізіўся з сасланымі ўдзельнікамі паўстання 1863—64. У 1867 вярнуўся на радзіму, але вымушаны эмігрыраваць у Румынію, дзе знаходзіўся ў цэнтры балг.рэв. эміграцыі. Літ. працу спалучаў з рэв. дзейнасцю: перакладаў, пісаў вершы, фельетоны, апавяданні, выдаваў сатыр. і рэв. газеты. У публіцыстычных артыкулах выступіў як ідэолаг рэвалюцыі, філосаф-матэрыяліст, палітык. Рэаліст. і рэв. паэзія Боцева абапіралася на нац. фальклор, адлюстроўвала драматызм эпохі і веру ў будучыню (усяго больш як 20 вершаў, у т. л. «Барацьба», «На развітанне», «Хаджы Дзімітр»; незавершаная паэма «Гайдукі», 1871). Быў звязаны з М.К.Судзілоўскім, балг. (В.Леўскі і інш.), рус., польск. рэвалюцыянерамі-дэмакратамі. Удзельнічаў у падрыхтоўцы Красавіцкага паўстання 1876, у час якога загінуў. Дзень гібелі Боцева адзначаецца ў Балгарыі як дзень памяці герояў, што загінулі ў вызв. барацьбе. Яго творы на бел. мову перакладалі М.Хведаровіч, Н.Гілевіч, А.Разанаў.
Тв.:
Бел.пер. — у кн.: Хай зорыць дзень. Мн., 1973;
Рус.пер. — Избранное. М., 1976.
Літ.:
Творчеството на Христо Ботев: Теоретически аспекти. Пловдив, 1995.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРАМНІ́ЦЫ,
стрэчанне, у беларускім нар. календары свята ачышчэння з дапамогай агню. Яго адметнасць — асаблівы чын асвячэння стрэчанскіх свечак, якія ў народзе называюць грамнічнымі. У хрысціянстве з’явіліся ў 6 ст. на тэр. Рымскай імперыі і трактуюцца як своеасаблівая повязь Старога запавету з Новым. Усталявана ў памяць аб сустрэчы (царкоўна-слав. — «стрэчанне») немаўляці Ісуса Хрыста (носьбіта Новага запавету) з прадстаўнікамі Старога запавету старцам Сімяонам і Ганнай-прарочыцай у Іерусалімскім храме. Паводле старазапаветнага закону на саракавы дзень пасля нараджэння першынца-хлопчыка бацькі павінны былі прынесці дзіця ў храм, што і зрабілі Божая маці і Іосіф. У праваслаўі святкуецца 15 лютага, у каталіцызме — 2 лютага (мае назву Дзень Грамнічнай Божай Маці або Ахвяраванне Гасподняе). У дзень грамніц асвячаюць васковыя свечкі, якімі карыстаюцца як засцярогай пры прыняцці нованароджанага, у вясельных і пахавальных абрадах, для варажбы. Лічыцца, што спальванне свечак адпужвае ад чалавека нечысць, ахоўвае ад ведзьмаў і чарадзеяў, ад навальніцы і маланак, дапамагае пры хваробе, абараняе жывёлу. Беларусы запальваюць свечкі на Дзяды, Каляды, Вадохрышча, Купалле, Вялікдзень. Грамнічныя свечкі шануюць, іх нельга перадаваць у інш. сям’ю, нават родным і сваякам. З грамніцамі звязаны шэраг метэаралагічных прыкмет.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пазя́бнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Памерзнуць нейкі час. Пазябнуць дзень на вуліцы.
2.(1і2ас.неўжыв.). Азябнуць — пра ўсіх, многіх. Птушкі пазяблі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыпа́рны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да прыпару, з’яўляецца прыпарам. Была душная прыпарная цішыня.Самуйлёнак.Сніць, мусіць, прыпарны дзень свой палетак, Жніўную песню — высокае жыта.Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)