Verbum

жале́за, -а, н.

1. Хімічны элемент, цяжкі коўкі метал серабрыстага колеру, асноўная састаўная частка чыгуну і сталі.

Каваць ж.

2. Вырабы з гэтага металу.

Дахавае ж.

3. Жалезістыя рэчывы як лячэбны сродак.

У яблыках шмат жалеза.

|| прым. жале́зны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Жалезныя вароты.

жалеза...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач. жалеза, напр.: жалезарудны, жалезабетон, жалезавугляродзісты.

жалезабето́н, -у, м.

1. Будаўнічы матэрыял, спалучэнне бетону і стальной арматуры.

2. зб. Канструкцыі, вырабы з такога матэрыялу.

Зборны ж.

|| прым. жалезабето́нны, -ая, -ае.

Жалезабетонная канструкцыя.

жале́ззе, -я, н., зб. (разм.).

Непатрэбныя жалезныя рэчы, жалезны лом.

Усюды валялася рознае ж.

жале́зіна, -ы, мн. -ы, -зін, ж. (разм.).

Кавалак жалеза; непатрэбная рэч з жалеза.

жале́зісты, -ая, -ае.

Які змяшчае ў сабе жалеза.

Ж. кварцыт.

жале́зны, -ая, -ае.

1. гл. жалеза.

2. Які змяшчае ў сабе многа жалеза.

Жалезная руда.

3. перан. Дужы, моцны.

Жалезныя мышцы.

Жалезнае здароўе.

4. перан. Цвёрды, неадступны, стойкі.

Жалезная воля.

Жалезная дысцыпліна.

○

Жалезны век — эпоха ў развіцці чалавецтва, калі чалавек пачаў выкарыстоўваць жалеза ў якасці асноўнага матэрыялу для вырабу прылад працы.

◊

Наесціся жалезнага бобу (разм.) — набрацца цярпення, праявіць упартасць.

жале́йка, -і, ДМ -ле́йцы, мн. -і, -ле́ек, ж.

Беларускі і рускі народны інструмент у выглядзе дудкі з раструбамі.

|| прым. жале́йкавы, -ая, -ае.

жа́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца; жа́лься; незак.

1. на каго-што або са злуч. «што». Выказваць жальбу, нездаволенасць; бедаваць.

Ж. на боль у грудзях.

2. на каго (што). Скардзіцца, наракаць на каго-н.; падаваць скаргу.

Ж. на суседа.

|| зак. пажа́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца.

жало́ба, -ы, ж.

1. Смутак з прычыны чыёй-н. смерці, народнага гора, бедства; выражаецца ў адмене гулянак, забаўляльных відовішчаў.

Краіна ў жалобе.

2. Чорнае адзенне, павязка, вуаль і пад. як сімвал смутку.

Насіць жалобу.

|| прым. жало́бны, -ая, -ае.

Ж. мітынг.