Verbum

калі́бр, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Дакладны размер якога-н. вырабу, прадмета.

2. -у. Дыяметр канала ствала агнястрэльнай зброі.

Снарад вялікага калібру.

3. -у, перан. Пра форму, велічыню, якасць чаго-н.

Людзі рознага калібру.

4. -а. Вымяральны інструмент для праверкі размераў, формы і ўзаемнага размяшчэння частак вырабу (спец.).

|| прым. калі́бравы, -ая, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).

калы́ска, -і, ДМ -лы́сцы, мн. -і, -сак, ж.

1. Невялікая плеценая з лазы або драўляная люлька, у якой закалыхваюць дзіця (уст.).

2. перан. Месца, дзе што-н. узнікла і атрымала развіццё (высок.).

Італія — к. опернага мастацтва.

3. Вісячы памост для падымання на вышыню рабочых, будматэрыялаў і інш. (спец.).

Фарбу паднялі на калысцы.

|| прым. калы́скавы, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

канцэнтрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак.

1. каго-што. Збіраць, групаваць у адным месцы.

К. вытворчасць.

К. войскі.

2. перан. Звяртаць, накіроўваць на што-н.

К. думкі.

К. увагу.

3. што. Згушчаць, насычаць (спец.).

К. раствор.

4. што. Тое, што і абагачаць (у 2 знач.; спец.).

К. руду.

|| зак. сканцэнтрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны (да 1 знач.).

|| наз. канцэнтра́цыя, -і, ж.

кут, -а́, М куце́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Месца, дзе сыходзяцца ўнутраныя бакі прадмета; частка памяшкання, прастора паміж дзвюма сценамі.

З кута ў к. і вечар тут (прымаўка).

2. Частка пакоя, якую здаюць кватарантам у наймы.

Зняць свой к.

3. перан. Мясцовасць, звычайна глухая.

Далёкі к.

Глухі к.

|| памянш. куто́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.

|| прым. кутавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

скачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

1. Хуткае перамяшчэнне цела адштурхоўваннем ад якога-н. пункта апоры.

С. зайца.

2. перан. Рэзкае змяненне чаго-н.

С. зарплаты.

С. узроўню вады.

3. Пераход ад старога якаснага стану да новага ў выніку колькасных змяненняў (кніжн.).

|| прым. скачко́вы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

С. механізм (у кінаапаратуры: які скачкападобна, рыўкамі перамяшчае кінастужку пры зме́не кадраў).

скрыпе́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утвараць скрыпучыя гукі.

Завесы ў дзвярах скрыпяць.

Скрыпіць снег пад нагамі.

2. Гаварыць скрыпучым голасам.

Не гаворыць, а скрыпіць.

3. перан. Жыць абы-як, з цяжкасцю падтрымліваючы свае сілы (разм.).

Скрыплю яшчэ трошкі.

|| аднакр. скры́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 знач.).

|| наз. скрыпе́нне, -я, н.

спавяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак.

1. каго і без дап. Прымаць споведзь у каго-н.

С. грэшніка.

2. перан., каго. Ушчуваць за што-н.

С. вучня за дрэнны ўчынак.

3. Прытрымлівацца якога-н. вучэння, пераканання і пад.

Паэт кіраваўся прынцыпамі, якія спавядаў Максім Багдановіч.

|| зак. паспавяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і вы́спаведаць, -аю, -аеш, -ае; -аны.

|| наз. спавяда́нне, -я, н.

спле́сці, спляту́, спляце́ш, спляце́; спляцём, сплецяце́, спляту́ць; сплёў, спляла́, -ляло́; спляці́; спле́цены; зак., што.

1. гл. плесці.

2. Злучыць, умацаваць канцы чаго-н. пляценнем.

С. вянок.

С. кошык.

3. перан. Цесна злучыўшы, счапіць.

С. рукі.

|| незак. сплята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).

|| наз. спляце́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.) і сплята́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.).

спусто́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.

1. што. Зруйнаваць, нанесці матэрыяльныя страты.

Вайна спустошыла гарады і вёскі.

2. перан., каго-што. Пазбавіць маральных сіл, зрабіць няздольным да актыўнага жыцця.

Амаральныя паводзіны спустошылі жыццё гэтага чалавека.

3. што. Пра глебу: зрабіць неўрадлівай.

Безгаспадарчыя адносіны спустошылі глебу.

|| незак. спусташа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і спусто́шваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. спусташэ́нне, -я, н. і спусто́шванне, -я, н.

спячы́ся, спяку́ся, спячэ́шся, спячэ́цца; спячо́мся, спечаце́ся, спяку́цца; спёкся, спякла́ся, -ло́ся; спячы́ся; зак.

1. гл. пячыся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра кроў: запячыся, засохнуць.

На твары спякліся згусткі крыві.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Злучыцца ў адно цвёрдае цэлае ў выніку спякання (спец.).

Руда спяклася.

4. перан. Пацярпець няўдачу ў чым-н. (разм.).

|| незак. спяка́цца, -а́ецца.