◎ Праве́ц, праўцак у выразах: стаяць праўцом ’стаяць прама’ (стаўб., Нар. сл.), стаяць праўцака ’не даваць магчымасці паварушыцца’ (калінк., З нар. сл.), на праўцака браць ’аб стане непрытомнасці’ (Ян.), праўцаком ’дыбам’ (гом., Нар. словатв.), правцёвый ’той, які стаіць старчаком’ (брэсц., З нар. сл.). Укр.правцем поставити ’выпраміць (руку, ногу), не даць сагнуцца’. Да правы ў значэнні ’роўны, прамы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
lejce
мн.
1. лейцы, ляйчына;
2. павады;
puścić lejce wyobraźni — даць волю фантазіі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
buziak
м.
1. тварык; мордачка;
2. пацалунак; буся;
dać ~a — пацалаваць; даць бусю
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
dmuchnąć
зак.
1. дзьмухнуць;
2.разм. уцячы; даць драла;
3.разм. сцягнуць; свіснуць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Pfand
n -(e)s, Pfänder
1) зало́г
etw. als [zum] ~ gében* — дацьшто-н. у я́касці зало́гу, залажы́ць што-н.
etw. gégen ~ léihen* — дацьшто-н. пад зало́г
2) фант
Pfänder spíelen — гуля́ць у фа́нты
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Pulchrum esi praestare cuncta, nil exigere
Цудоўна ўсё даваць і нічога не патрабаваць узамен.
Прекрасно всё давать и ничего не требовать взамен.
бел. Хто дае, той сам мае. Лепей людзям даць, чым самому прасіць.
рус. Лучше дать, нежели взять. Дай Бог подать, не дай Бог просить. Приведи Бог подать, не приведи Бог принять. Лучше подать через порог, чем стоять у порога.
фр. Il y a plus de bonheur à donner qu’à recevoir (Больше счастья, когда даёшь, чем когда получаешь). La main qui donne est au-dessus de celle, qui reçoit (Рука, которая даёт, выше той, которая получает/принимает).
англ. Give and take (Кто даёт, тот и получает).
нем. Geben ist seliger denn Nehmen (Давать ‒ душевнее, чем брать).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
бедната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.
1.зб. Бедныя людзі, беднякі. [Вераб’ёў:] — Калі бедната прагне .. [зямлі], то даць трэба.Дуброўскі.// Беднае сялянства, якое эксплуатавалі кулакі. [Лаўрыновіч:] — Бедната ў калгасе — гэта тое ядро, на якое партыя апіраецца ў калгасным будаўніцтве.Лобан.
2. Тое, што і беднасць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абяца́нне, ‑я, н.
1. Дабравольнае абавязацельства зрабіць што‑н. Даць, выканаць абяцанне. Урачыстае абяцанне. □ Аксён моцна паціснуў руку настаўніку і пайшоў дадому, даўшы абяцанне вучыцца.Колас.Абяцанне было нялёгкае, і будаўнікі рабілі ўсё, каб стрымаць сваё слова.Краўчанка.
2. Абавязацельства, прынятае паводле рэлігійных перакананняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
га́рнец, гарца, м.
1. Мера сыпкіх і вадкіх цел, роўная 3,28 літра, якой карысталіся да ўвядзення метрычнай сістэмы мер. Гарнец жыта. Гарнец гарэлкі.
2. Пасудзіна такой ёмістасці. Вохкаў селянін і з гарцам ішоў у пуставаты свіран, каб даць Боруху ў лік даўгоў мерку збожжа.Бядуля.
[Польск. garniec.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зга́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што.
Разм.Даць ганьбу каму‑, чаму‑н., дрэнна адазвацца аб кім‑, чым‑н. Аксіння Хвядосаўна зганіла амаль усё, што да яе прыходу нагатавала Раіса.Шамякін.Цімох ганарыўся ім, і быў гатоў біцца з тым, хто асмельваўся зганіць Чорана.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)