Verbum

пазбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго-што. Сабраць, сканцэнтраваць у адным месцы ўсіх, многіх ці ўсё, многае.

П. людзей на сход.

2. што. Падабраць, падняць усё тое, што ўпала, рассыпалася і пад.; падабраўшы, скласці ў адно месца ўсё, многае.

П. рассыпаны гарох.

П. галлё ў кучы.

3. што. Скласці, саставіць з розных частак многа чаго-н.

П. станкі.

4. што і чаго. Збіраць што-н. на працягу якога-н. часу.

Пазбіраем яшчэ з гадзіну грыбы.

дада́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; -да́й; -да́дзены; зак.

1. каго-што і чаго. Даць, зрабіць, сказаць і пад. ў дадатак да чаго-н.

Астатнія грошы дадам заўтра.

2. што да чаго. Сказаць або напісаць у дадатак да чаго-н.

Да сказанага нечага д.

3. што да чаго. Прыкласці, далучыць.

Да заявы д. медыцынскае заключэнне.

4. што да чаго. Скласці лікі.

Да пяці д. чатыры.

|| незак. дадава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́, -даю́ць.

|| наз. дадава́нне, -я, н.

даро́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.

1. гл. дарога.

Лясная д.

2. Прызначаная для хадзьбы вузкая дарога ў садах, парках і пад.

Пасыпаць дарожкі пяском.

3. У спартыўных збудаваннях, на аэрадромах: спецыяльна абсталяваная дыстанцыя (для бегу, плавання, узлёту).

Бегавая д.

Водная д.

Узлётная д.

4. Вузкі доўгі дыван, а таксама вузкі доўгі абрус.

Паслаць дывановую дарожку.

Карункавая д.

5. Рыбалоўная прылада ў выглядзе доўгага шнура з кручком і прынадай на канцы.

Злавіў шчупака на дарожку.

ву́чань, -чня, мн. -чні, -чняў, м.

1. Той, хто вучыцца ў школе ці ў прафесійна-тэхнічным вучылішчы.

В. сярэдняй школы.

В. рамеснага вучылішча.

2. Той, хто вучыцца чаму-н. у каго-н.

В. шаўца.

В. слесара.

3. Паслядоўнік чыйго-н. вучэння (да 2 знач.); той, хто вывучыў што-н. пад кіраўніцтвам каго-н.

В. славутага генетыка Вавілава.

Дастойны в. свайго настаўніка.

|| ж. вучані́ца, -ы, мн. -ы, -ніц.

|| прым. вучнёўскі, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

вы́зваліцца, -люся, -лішся, -ліцца; зак.

1. Атрымаць свабоду, стаць свабодным.

В. з палону.

В. ад прыгнёту.

2. Пазбавіцца ад чаго-н., што сціскае, абмяжоўвае, ад непажаданага, шкоднага.

В. ад ношы.

В. з абдымкаў.

В. ад думак.

3. Стаць свабодным ад якіх-н. абавязкаў, спраў і пад.

В. ад работы.

В. ад загадвання.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ачысціцца, стаць пустым, незанятым.

Кватэра вызвалілася.

Месца вызвалілася.

|| незак. вызваля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. вызвале́нне, -я, н.

вы́лезці, -зу, -зеш, -зе; -лез, -зла; -лезь; зак.

1. Выйсці адкуль-н., чапляючыся за што-н. рукамі і нагамі.

В. з глыбокага рова.

2. Выйсці адкуль-н., прыклаўшы намаганні.

В. з вагона.

В. з даўгоў (перан., разм.).

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выступіць, паказацца адкуль-н., выбіцца; прабіцца.

Косы вылезлі з-пад хусткі.

Вылезла маладая траўка.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпасці (пра валасы, шэрсць); выліняць.

Вылезла шэрсць.

|| незак. выла́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.

вы́садзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.

1. каго (што). Даць магчымасць або прымусіць выйсці з вагона, судна і пад.

В. пасажыраў.

В. дэсант.

2. што. Перасадзіць у глебу (пра расаду, саджанцы).

В. памідоры з парнікоў.

В. кветкі ў грунт.

3. што чым. Пасадзіць вакол чаго-н.

В. пляцоўку кустамі.

4. што. Выбіць, выламаць моцным ударам (разм.).

В. дзверы.

|| незак. выса́джваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выса́джванне, -я, н. і вы́садка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 1—3 знач.).

галерэ́я, -і, мн. -і, -рэ́й, ж.

1. Вузкі крыты калідор, які злучае часткі будынка, а таксама балкон уздоўж усяго будынка.

Будынкі злучаны прыгожай галерэяй.

2. Верхні ярус у тэатры, цырку і пад.

Г. запоўнена гледачамі.

3. Доўгі падземны ход у ваенных збудаваннях, пры горных работах.

4. Спецыяльна ўпарадкаванае памяшканне для выставы мастацкіх твораў.

Карцінная г.

5. перан., чаго. Пералік, шэраг, сістэма чаго-н.

Г. станоўчых вобразаў у рамане.

|| прым. галерэ́йны, -ая, -ае (да 1—4 знач.).

абшы́ць, -шы́ю, -шы́еш, -шы́е; -шы́ты; зак.

1. што. Прышыць па краях або паверхні; зашыць у што-н.

А. паліто футрам.

А. пасылку палатном.

2. што. Абабіць дошкамі, бляхай і пад.

А. хату.

3. каго-што. Пашыць усё неабходнае для каго-н. (разм.).

А. усю сям’ю.

|| незак. абшыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. абшыва́нне, -я, н. і абшы́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. абшы́вачны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Абшывачныя матэрыялы.

адагна́ць, адганю́, адго́ніш, адго́ніць; адгані́; адагна́ны; зак.

1. каго-што. Прагнаць; пазбавіцца ад чаго-н.

А. сабаку.

А. змрочныя думкі (перан.).

2. што. Перамясціць (ветрам, плынню і пад.).

Плынь адагнала лодку.

3. каго-што. Адвесці на ранейшае месца, адправіць куды-н.

А. машыну ў гараж.

4. што. Зрабіць шляхам перагонкі (спец.).

А. шкіпінар.

А. малако.

|| незак. адганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. адго́нка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 4 знач.) і адго́н, -у, м. (да 2—4 знач.).