якра́з.
1. прысл. У гэты час, момант.
Тут я. у хату ўвайшоў бацька.
2. прысл. Дакладна, у самы раз.
Я. такая кніга.
Думаю, табе гэтыя туфлі я. па назе.
3. прысл. (у спалучэнні са словам «як»). Кропля ў кроплю, аднолькавы, надта падобны.
Сын — я. як бацька.
Шум я. як ад малатарні.
4. у знач. вык. Як па мерцы, як на каго-н. шыты.
Паліто мне я.
5. у знач. часц. Ужыв. для большай канкрэтызацыі, удакладнення каго-, чаго-н., для ўзмацнення якасці, падкрэслівання і абазначэння таго, што маецца на ўвазе.
Гэтага я. я і хацеў.
Міхась я. падыходзіць на такую работу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
darować
dar|ować
1. зак. падарыць;
2. дараваць; выбачыць, прабачыць;
nie mogę sobie tego ~ować — (я) не магу сабе гэтага дараваць;
~uj mi — прабачце мне; даруйце мне;
3. незак.; гл. darowywać
~uj (pan) ~ujcie — прабачце (ветлівы зварот)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
напе́рці, ‑пру, ‑прэш, ‑прэ; ‑пром, ‑праце; пр. напёр, ‑перла; заг. напры; зак.
Разм.
1. Штурхаючы, націснуць на каго‑, што‑н. Наперці на дзверы. Наперці на людзей.
2. чаго. Прынесці, прывезці ў вялікай колькасці чаго‑н. Наперці дроў з лесу.
3. чаго. Напхаць у вялікай колькасці чаго‑н. Наперці вопраткі ў шафу.
4. безас. каму. Вельмі спатрэбіцца, прыспічыць. — Я, пане Арлоўскі, ноччу са Слуцка ехаў, не спаў, а вам разлічыцца са мной цяжка, бо валі спаць хочацца. А мне хіба не хочацца? Ды мне грошы трэба. — Ай-яй! Так ужо вам наперла, пане Ашакевіч. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Sero sapiunt Phryges, dummodo sapiant
Позна становяцца разумным! фрыгійцы, толькі б разумнелі.
Поздно становятся умными фригийцы, только б умнели.
бел. Лепш позна, чым ніколі.
рус. Лучше поздно, чем никогда. Кабы мне тот разум наперёд, что приходит опосля.
фр. Mieux vaut tard que jamais (Лучше поздно, чем никогда).
англ. Better late than never (Лучше поздно, чем никогда).
нем. Besser spät als niemals (Лучше поздно, чем никогда).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
заручы́ць, ‑ручу, ‑ручыш, ‑ручыць; зак., каго.
Справіць абрад заручын. І калі прыйшлі сваты, малазнаёмыя людзі, бацька без ведама Пасты выпіў гарэлку, заручыў яе. Каваль. [Адэля] мне сказала, што бацькі на фэсце заручылі яе з Адасём, доўга таргаваліся пра пасаг. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вярту́н, вертуна, м.
1. Разм. Непаседа, вяртлявы чалавек. Ах, як Макоўчыку хацелася выказаць мне тое, што цяпер у яго душы кіпіць да гэтага вертуна, выказаць увесь гнеў, усю пагарду! Мележ.
2. Голуб штучна выведзенай пароды.
3. Невялікі вадзяны жук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ашале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Захварэць на шаленства; звар’яцець.
2. Разм. Прыйсці ў стан раз’юшанасці; здурнець ад страху. — Ашалець трэба ад усёй гэтай бухгалтэрыі! — гаворыць Шарэйка. Брыль. [Наздрэйка:] — Ды што ты, чалавек! Ашалеў?!... Што ты мне вокны б’еш? Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адвіта́нне, ‑я, н.
Абмен адвітальнымі словамі, поціскам рук і пад. пры расставанні; апошняя сустрэча перад разлукай; развітанне. І застаўшыся адна. .. [Галена] адразу зразумела, што гаварыла Бушмарава маўклівасць на адвітанні і ссунутыя бровы. Чорны. «Суліко» на адвітанне Праспявай мне, Генацвале. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калашма́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. З касматымі нагамі (пра птушак). Пеўнік калашматы Пырхнуў цераз плот. Шушкевіч.
2. З шырокімі калашынамі (пра штаны). Мне цёпла ў чужых калашматых штанах і ў прасторнай сухой світцы. Скрыган. // Пра чалавека ў такіх штанах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насты́ць, ‑стыну, ‑стынеш, ‑стыне; зак.
Стаць халодным. Печ настыла. Сцены дома настылі. // Азябнуць, змерзнуць. Людзі настылі за ранак на гліністым умерзлым доле. Быкаў. — Не сядзі вельмі, а тупай, пакуль можна, — ціха параіў [бацька].. мне, — каб ногі адразу не настылі. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)