напра́віць, -ра́ўлю, -ра́віш, -ра́віць; -ра́ўлены; зак.
1. што. Адрамантаваць, зрабіць прыгодным для карыстання.
Н. рухавік.
2. што. Падвастрыўшы, зрабіць прыгодным для карыстання.
Н. брытву.
3. чаго. Унесці вялікую колькасць паправак, змен (у тэкст, карэктуру і пад.).
Н. памылак.
|| незак. напраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зара́д, -а і -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Выбуховае рэчыва, якое змяшчаецца ў пэўнай колькасці ў снарадзе, патроне.
2. -у. Колькасць электрычнасці ў якім-н. целе.
Дадатны з.
З. энергіі (перан.).
|| прым. зара́дны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Зарадная скрынка (павозка для снарадаў).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́працаваць, -цую, -цуеш, -цуе; -цуй; -цаваны; зак., што.
1. Зрабіць пэўную колькасць работы; вырабіць.
В. норму.
2. Стварыць, развіць, адпрацаваць.
В. план сумесных дзеянняў.
В. стойкі характар.
В. добры стыль.
|| незак. выпрацо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. выпрацо́ўванне, -я, н. і выпрацо́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ачко́, -а́, мн. -і́, -о́ў, н.
1. Значок на ігральнай карце або косці, які абазначае яе вартасць і значэнне ў гульні.
2. Адзінка падліку выйгрышаў у спаборніцтвах, у спартыўных гульнях.
Набраць большую колькасць ачкоў.
3. Від азартнай карцёжнай гульні.
Гуляць у а.
|| прым. ачко́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
амаладзі́цца, -ладжу́ся, -ло́дзішся, -ло́дзіцца; зак.
1. Стаць маладзейшым (з выгляду).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць абноўленым па складзе членаў чаго-н., уключыць у свой склад большую колькасць моладзі.
Калектыў амаладзіўся.
|| незак. амало́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. амало́джванне, -я, н.
|| наз. амаладжэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ку́па, -ы, мн. -ы, куп, ж.
1. Група дрэў, кустоў, якія густа растуць.
К. кустоў.
2. Гурт, група (людзей).
К. людзей.
Калі робіш у купе, то не баліць у пупе (з нар.).
3. Вялікая колькасць чаго-н., куча (разм.).
К. саломы.
◊
Да купы (разм.) — у адно месца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
легіён, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Буйное вайсковае злучэнне ў Старажытным Рыме (гіст.).
2. Назва асобных вайсковых часцей у некаторых краінах.
3. перан. Вялікая колькасць, мноства каго-, чаго-н.
○
Ордэн ганаровага легіёна — французскі ордэн часоў Напалеона.
|| прым. легіённы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
лы́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
1. Прадмет сталовага прыбора для зачэрпвання ежы.
Чайная л.
Сталовая л.
2. Колькасць рэчыва, якое можа ўмясціцца ў лыжцы.
|| памянш. лы́жачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. лы́жачны, -ая, -ае і лы́жкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шмато́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.
1. Абрэзак, абрывак скуры, тканіны і пад.
Ш. матэрыі.
2. Жмут чаго-н.
Ш. поўсці.
3. Невялікі кавалак, камяк чаго-н.; нязначная колькасць чаго-н.
Ш. сала.
Сям-там тырчалі шматкі сухой травы.
|| прым. шмато́чны, -ая, -ае і шматко́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Рары́тус ’асалода’ (воран., Сл. рэг. лекс.). З акцэнтаваннем значэння ’надзвычайны, якасны’, праз польск. rarytas ’рэдкая рэч’ ці непасрэдна з лац. rāritās ’рэдкасць, малая колькасць’, rārus ’рэдкі, дасканалы, гатунковы, надзвычайны’, у адрозненні ад рарытэт, што праз ням. Rarität ’рэдкасць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)