бел. Хто людзям дабра жадае, той і сабе мае. Добра рабі, і добра будзе.
рус. За добро добро́м платят. Добро сеять ‒ добро и пожинать. Сделав другу добро, себе жди того же. На добрый привет добрый ответ. Живи добрее, будешь всем милее. Делай другим добро, будешь сам без беды. Живи для людей, поживут и люди для тебя.
фр. A bon salut bon accueil (На добрый привет ‒ добрый ответ).
англ. A good deed is never lost (Доброе дело никогда не пропадает).
нем. Gut Gruß, gute Antwort (Хороший привет, хороший ответ).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
БАСАЛЫ́ГА Міхаіл Самуілавіч
(н. 1.5.1942, г. Слуцк),
бел. графік. Скончыў Бел.тэатр.-маст.ін-т (1970). Працуе ў галіне кніжнай і станковай графікі. Аформіў альбом «Гравюры Францыска Скарыны» (1972), кнігі М.Танка «Хай будзе святло» і «Ключ жураўліны» (1972, усе з У.С.Басалыгам), «Ave Maria» (1980), Я.Купалы «Вершы і паэмы» (1982) і «Курган» (1987), «Дзень міру» (зборнік, 1986), «Веча славянскіх балад» Я.Сіпакова (2-е выд., 1988) і інш. Ілюстрацыі выкананы ў тэхніцы лінарыту, афорта, змешанай тэхніцы. У творах станковай графікі звяртаецца ў асноўным да гіст. тэмы. У серыю каляровых аўталітаграфій «Айчыну сваю баронячы» ўваходзяць: трыптых «Грунвальдская бітва», «Бітва з татарамі» (абодва 1989), трыптых «Бітва пад Оршай» (1992), «Давыд Гарадзенскі», «Леў Сапега» (абодва 1994); каляровыя літаграфіі «Рагнеда» (1990), «Мінскі замак» (1991); партрэты «Юрый Алелька», «Аляксандр Алелька» (абодва 1989), «Сафія Юр’еўна Алелька» (1995) і інш. Творы з дасканалым маст. веданнем гіст. побыту і касцюма на Беларусі адлюстроўваюць падзеі, якія адбываліся ў мінулыя стагоддзі.
2. (заданне) Áufgabe f -, -n, Schúlaufgabe f, Háusaufgabe f;
рабі́ць уро́кі die Áufgaben [Háusaufgaben, Schúlaufgaben] máchen;
адка́зваць уро́к die Áufgabe hérsagen;
3.перан Léhre f -, -en; Beléhrung f;
гэ́та бу́дзе [паслу́жыць] табе уро́кам das wird dir éine Léhre sein;
атрыма́ць до́бры уро́к gehörig Léhrgeld záhlen;
уро́к не пайшоў яму́ на кары́сць er hat nichts zúgelernt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Fléiß
m -es стара́ннасць, руплі́васць
mit ~ — ру́пна, стара́нна
~ üben — быць стара́нным
◊ viel ~ auf etw. (A) verwénden — прыкла́сці вялі́кія намага́нні да чаго́-н.
óhne ~ kein Preis — ≅ трэ́ба нахі- лі́цца, каб з ручац напі́цца; як бу́дзеш рабі́ць, так і бу́дзе радзі́ць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
неIчаст. не;
я не пое́ду я не пае́ду;
мне не спи́тся мне не спі́цца;
он не люби́тель гуля́ть ён не ама́тар гуля́ць;
он е́хал не с сы́ном ён е́хаў не з сы́нам;
гори́т не гори́т гары́ць не гары́ць;
де́рево не де́рево дрэ́ва не дрэ́ва;
не без тала́нту не без та́ленту;
не могу́ не призна́ть не магу́ не прызна́ць;
не нара́дуюсь не нара́дуюся; при глаг., управляющих вин. падежом, отрицание «не» обязательно меняет в белорусском языке управление на род. падеж;
не ви́дел ли ты сестру́? ці не ба́чыў ты сястры́?;
не тут то бы́лоразг. дзе там;
не будь э́того калі́ б (каб) не гэ́та;
не то а) (в противном случае) а то, а не дык;
торопи́сь, не то опозда́ешь спяша́йся, а то (а не дык) спо́знішся; б) (в знач.: «или») не то, мо́жа, ці то;
не то бу́дет, не то нет не то бу́дзе, не то не, мо́жа бу́дзе, мо́жа не, ці то бу́дзе, ці то не.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
быць
1. (жыць, існаваць) sein* vi (s);
гэ́тага не мо́жа быць! das kann nicht sein!;
2. (утрымліваццанапрацягучасу) wérden* vi (s), sein* vi (s);
бу́дзе во́сень es wird Herbst;
3. (прысутнічаць, знаходзіцца) sein* vi (s), sich befínden*, sich áufhalten*, ánwesend sein;
я быў там ich war da [dort];
4. (рабіцца, здарацца) geschéhen* vi (s), passíeren vi (s), sich eréignen, sich zútragen*;
калі гэта было́ [зда́рылася]? wann ist das passíert [geschéhen]?
5. (прыходзіць, прыязджаць) kómmen* vi (s);
ён бу́дзе пад ве́чар er kommt gégen Ábend;
6. (у знач.цяпер.часу) wérden* vi (s), sein* vi (s);
кім ты хо́чаш быць? was willst du wérden?
7. (уфункцыідапаможнагадзеяслова) sein, wérden;
рабо́та была зако́нчаная die Árbeit war beéndet, die Árbeit wurde beéndet;
◊ як ма́е быць wie es sich gehört;
было́ не было́!разм es sei gewágt; auf gut Glück
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
звод1, ‑у, М ‑дзе, м.
Разм. Выміранне, знікненне каго‑, чаго‑н. І была.. [груша] такая магутная і свежая.., што, здавалася, не будзе ёй зводу і не будзе канца.Караткевіч.— На ўсё пайшоў звод, — з нейкай маркотай заключыў паляшук і змоўк, аб чымсьці задумаўшыся.Колас.
звод2, ‑у, М ‑дзе, м.
Выпуклае або крывалінейнае перакрыцце, што злучае сцены, апоры якога‑н. збудавання; скляпенне. Звод аркі. □ Жалезны лямант і скрыгат узлятаюць аж пад высокія зводы даху і адтуль ападаюць ужо сцішаным рэхам.Сабаленка.Цяпер агледзець можна печ, як ляльку, Усе карнізы, нішы, под і звод, І той пяколак, дзе шукаць запалку, Калі куранты данясуць свой звон.Пысін.
звод3, ‑у, М ‑дзе, м.
Сукупнасць тэкстаў, дакументаў і пад., сабраных разам і размешчаных у пэўнай паслядоўнасці. Звод законаў. Звод правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі. □ Дакастрычніцкая творчасць Янкі Купалы — гэта бадай поўны звод паэтычных звестак аб паднявольным жыцці беларускага селяніна.Лужанін.
звод4, ‑у, М ‑дзе, м.
Рэдакцыя рукапіснага тэксту, якая адрозніваецца ад іншых сціскаў гэтага помніка асаблівасцямі мовы. Стараславянскі помнік рускага зводу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зме́на, ‑ы, ж.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. змяняць 1 — змяніць, змяняцца — змяніцца. На змену ночы прыйшоў ясны і спакойны сонечны дзень.В. Вольскі.Рана .. нясцерпна балела перад зменай надвор’я.Мехаў.// Паварот да чаго‑н. новага, які наступіў у кім‑, чым‑н.; перамена. Змену ў [краўцу] заўважыў нават Міхал, які прыйшоў да сям’і.Барсток.Пра змены, якія думала Кавалёва ўвесці ў гаспадарцы, ведалі многія.Дуброўскі.
2. Прамежак часу, пасля заканчэння якога адна група людзей (якія працуюць, вучацца, адпачываюць) зменьваецца другой такой групай. Начная змена. Працаваць у дзве змены. Хадзіць у школу ў першую змену. □ Перад канцом змены Сашу выклікалі ў дырэкцыю завода.Шуцько.
3. Група людзей (якія працуюць, вучацца, адпачываюць), што зменьвае другую такую ж групу пасля заканчэння пэўнага прамежку часу. Змена, стаўшы на пост, рапартуе аб поўнай гатоўнасці стаяць да канца.Брыль.
4.перан. Маладое пакаленне, якое павінна замяніць старэйшых у якой‑н. сферы дзейнасці. Камсамольская змена. Рыхтаваць сабе змену. □ Цяпер з такім замілаваннем гляджу на нашу змену маладую.Дубоўка.
5. Камплект абутку, адзення, якія час ад часу мяняюцца. Дзве змены бялізны. □ — Трэба будзе чаравікі купіць і завезці. Няхай змена будзе.Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
толк, ‑у, м.
1. Сэнс, значэнне, сутнасць. Але ўсё ж даходзіць толку, пазнае ўсё лепш работу. Неслухмянай той іголкай ён [хлопец] штаны ўжо шые з корту.Дубоўка.// Розум, разважлівасць, кемнасць. Калі ў галаве тваёй толк, Жывецца па густу і толкам.А. Александровіч.
2. Карысць, добры вынік. [Луцко:] — Ведаю, што іду не на лёгкі хлеб. Але паспрабую, можа толк будзе.«Звязда».Маці лічыла, што лепш усё ж пасадзіць .. бульбу, якая вырасце напэўна. А з расады ці будзе яшчэ які толк?Якімовіч.
•••
Без толку — без патрэбы, без карысці, дарма. [Алесь:] — Што ты робіш, Платон! Ты ж і камяні без толку псуеш і збожжа людзям... Хіба ж гэта мука?Ракітны.
Ведаць толкучымгл. ведаць.
Да толку — дарэчы, да месца. [Чалавек:] — Добрая была кабеціна, як у працы, так і на людзях — не пачырванееш, бывала, з-за яе: і слова да толку скажа, і за што возьмецца, тое зробіць.Гурскі.
Збіцца з толкугл. збіцца.
Збіць з толкугл. збіць.
З толкам — з розумам, разумна. [Апейка:] — Адкладваць не трэба, але трэба рабіць з толкам.Мележ.
Няма толкугл. няма.
Узяць (браць) у толкгл. узяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)