(ням. orientieren = арыентаваць, ад лац. oriens, -ntis = усход)
1) добра бачны на мясцовасці нерухомы прадмет або элемент рэльефу, па якім можна вызначыць сваё месцазнаходжанне, знайсці пэўны аб’ект, 2) перан. кірунак дзейнасці, мэта, устаноўка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
БАЙКАНУ́Р,
касмадром у Казахстане, у Карагандзінскай вобласці. Створаны ў 1955. Мае некалькі стартавых комплексаў, тэхн. пазіцый і вымяральных пунктаў. З Байканура запушчаны першы ў гісторыі чалавецтва штучны спадарожнік Зямлі (1957), здзейсніў палёт першы касманаўт Ю.А.Гагарын (1961); стартавалі пілатаваныя касм. караблі («Усход», «Узыход», «Саюз» і інш.), арбітальныя станцыі («Салют», «Мір»), шматлікія штучныя спадарожнікі Зямлі і міжпланетныя касм. Апараты.
1.каго-што. Несучы, даставіць куды-н. мімаходам, па дарозе.
З. кнігі ў бібліятэку.
2.каго-што. Закінуць, прымусіць апынуцца дзе-н. вельмі далёка, накіраваць не туды, куды належыць.
Лёс занёс майго таварыша на Далёкі Усход.
Куды гэта вас занесла?
3.што. Падняць або, падняўшы, адвесці ўбок.
З. канец бервяна.
З. руку для ўдару.
4.каго-што. Запісаць, упісаць у што-н.
З. на Дошку гонару.
З. чыю-н. думку ў пратакол.
5. звычайна безас., што. Засыпаць, замесці.
Дарогу занесла снегам.
|| незак.зано́сіць, -но́шу, -но́сіш, -но́сіць.
|| наз.зано́с, -у, м. (да 5 знач.) і занясе́нне, -я, н. (да 3 і 4 знач.).
|| прым.зано́сны, -ая, -ае (да 2 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арыенці́р
(ням. Orientier, ад лац. oriens, -ntis = усход)
1) добра бачны на мясцовасці прадмет або элемент рэльефу, па якім можна вызначыць сваё месцазнаходжанне, знайсці пэўны аб’ект;
2) перан. кірунак дзейнасці, мэта, устаноўка (напр. выбраць надзейны а.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Аргама́к ’парода рослых скакавых коней’ (БРС). Рус., укр.аргамак ’тс’, ст.-бел.ограмак, громакъ (Гіст. мовы, 1, 139). Польск.rumak < hromak < ohromak (з XVI ст. — Брукнер, 468). Запазычанне з цюрк.аргамак, аргымак, арыгмак і да т. пад. (гл. Севарцян, 171). Конанаў (ИОРЯ, 1966, 229) указвае на персідскую крыніцу цюркскага. Рускае слова можа быць з кожнага з трох арэалаў: Каўказ, Крым, Усход (у Даля — трухменскія і кабардзінскія аргамакі). Беларускае хутчэй з крымска-татарскай, турэцкай, магчыма, праз украінскую ці паралельна. Польскае з украінскай ці беларускай. Калі ст.-бел. толькі ограмак, нельга выключыць паўторнае запазычанне праз рускую мову (Крукоўскі, Уплыў, 74). Супрун, Зб. Крымскаму, 125–126; Фасмер, 1, 84; Трубачоў, Происх., 57.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паваява́ць, ‑ваюю, ‑ваюеш, ‑ваюе; зак.
1. Ваяваць некаторы час. Паваяваць некалькі месяцаў. □ Калі [Фёдар] паправіўся — трапіў яшчэ далей — на Далёкі Усход, дзе паспеў паваяваць яшчэ і з японцамі.Кірэенка.
2.перан.Разм. Пазмагацца за каго‑, што‑н. Усё-такі я некалі кахаў .. [Іру] і мо нават трошкі вінаваты, што яна стала такою. Не хапіла рашучасці паваяваць за чалавека.Сабаленка.//Разм. Пасварыцца, паспрачацца некаторы час. — Браточку, паедзем, бо калі я тут з сваёй бабай яшчэ паваюю, дык і пад бярозу будзе пара!..Нікановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпачы́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да шпака, належыць яму. Запахла сіняе прылессе шпачыным пер’ем і раллёю.Вялюгін.Ля кожнага дома на доўгіх жэрдках або на дрэвах віднеліся шпачыныя хаткі.Чарнышэвіч.// Які складаецца са шпакоў. І няхай не да нашых прычалаў усход Прыязджае, наставіўшы ветразі алыя, Каб пачуць, як вясёлы шпачыны хор Прыгажосць свайго краю расхвальвае.Чэрня.Пад пошчак шпачыны вясёлы З матуляй я ўранні ўставаў.І. Калеснік.Калі яшчэ дажынкі — Зажынкаў не відаць. І вывадак шпачыны Не вучыцца лятаць.Голуб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
некато́ры, ‑ая, ‑ае; займ.неазначальны.
1. Нейкі, дакладна не вызначаны. Паравоз уздрыгнуў і некаторы час ішоў у ранейшым тэмпе.Васілёнак.За дзедам на некаторай адлегласці пайшлі і яго сыны.Колас.Праз некаторы час ранішняя зара заняла ўвесь усход і злізала зоры.Чарнышэвіч.
2.толькімн. (некато́рыя, ‑ых). Асобныя з агульнага ліку; паасобныя. [Марына Паўлаўна:] — Я прыйшла ўзяць некаторыя свае рэчы.Зарэцкі.Ужо даўно працякаў дах, прагнілі некаторыя дошкі ў вагоне.Лынькоў.
3.узнач.наз.некато́рыя, ‑ых. Не ўсе, асобныя людзі. Некаторыя з прысутных. Некаторыя з нас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)