памо́р’е, ‑я, н.
1. Старая назва паўночных рускіх зямель па берагах Белага мора, Анежскага возера і рэк, якія ў іх упадаюць. // Мясцовасць, якая прымыкае да марскога берага.
2. Старая назва паўночнай часткі Польшчы, якая прымыкае да Балтыйскага мора. Памор’е. Польшча. Год трыццаць дзевяты. Я пехацінцам радавым служу. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВЕЛІКАРУ́СЫ,
велікаросы, назва рускіх, якая мела пашырэнне ў л-ры з сярэдзіны 19 ст. У сучаснай навук. л-ры захоўваецца ў тэрмінах «паўночнавелікарускі», «паўднёвавелікарускі» і «сярэдневелікарускі» для абазначэння трох асн. дыялектаў рус. мовы.
т. 4, с. 67
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЯРЭ́ЙСКІ Георгій Сямёнавіч
(30.7.1886, г. Хмяльніцкі, Украіна — 19.12.1962),
рускі графік. Правадз. чл. АМ СССР (1949). Нар. мастак Расіі (1962). Скончыў Пецярб. ун-т (1912). Вучыўся ў Пецярбургу (1913—16) у М.Дабужынскага, Б.Кустодзіева, Г.Астравумавай-Лебедзевай. У 1918—30 — хавальнік аддзела гравюр у Эрмітажы. Майстар графічнага партрэта (літаграфія, афорт, малюнак). Стварыў серыі літаграфій: альбомы «Партрэты рускіх мастакоў» (1922, 1927), «Вёска» (1924), «Партрэты рускіх пісьменнікаў» (т. 1—2, 1927—29). Пейзажы Вярэйскага вызначаюцца тонкім лірызмам («Сад Рускага музея», 1925). Аўтар артыкулаў па мастацтвазнаўстве. Дзярж. прэмія СССР 1946.
Літ.:
Чернова Г.А. Г.С.Верейский. М., 1965.
Н.В.Шаранговіч.
т. 4, с. 399
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
непрыя́зь, ‑і, ж.
Тое, што і непрыязнасць (у 2 знач.). Аб усім .. [Заслонаў] гаварыў з такім веданнем справы, з такім перакананнем, што ў Жэні Коршаня паступова знікла ўсякая непрыязь да «начальніка рускіх паравозных брыгад». Шчарбатаў. Шыковіч падумаў пра.. [дзяўчыну] з непрыяззю: «Прымасцілася, каб адпрацаваць свае два гады. На завод не пайшла, чортава лялька». Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сімфані́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да сімфоніі (у 1 знач.); звязаны з музычнай формай сімфоніі. Сімфанічная творчасць. Сімфанічная распрацоўка тэмы.
2. Прызначаны для выканання ансамблем смычковых, духавых і ўдарных інструментаў. У канцэртных залах гучаць сімфанічныя, харавыя, камерна-інструментальныя творы рускіх, зарубежных і савецкіх кампазітараў. «Звязда». // Звязаны з такім выкананнем. Сімфанічны канцэрт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крэо́л
(фр. créole, ад ісп. criollo)
1) патомак іспанскіх і партугальскіх каланізатараў у Лац. Амерыцы;
2) чалавек, які паходзіць ад змешанага шлюбу, напр. еўрапейцаў з індзейцамі, рускіх з эскімосамі і г.д.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БІЯБІБЛІЯГРА́ФІЯ
(ад бія... + бібліяграфія),
персанальная бібліяграфія, від бібліяграфіі, у якім інфармацыя пра друкаваныя творы падаецца разам з біягр. звесткамі пра іх аўтараў і літаратурай, прысвечанай ім. Матэрыялы ў біябібліягр. слоўніках і паказальніках групуюцца па тыпавой схеме з невял. адхіленнямі.
Адно з першых такога роду выданняў англ. слоўнік «Хто ёсць хто» (выдаецца з 1849). У Расіі выйшлі «Даведачны слоўнік пра рускіх пісьменнікаў і вучоных, якія памерлі ў XVIII і XIX стагоддзях, і спіс рускіх кніг з 1725 да 1825» Р.М.Генадзі (т. 1—3, 1876—1908), «Агляд жыцця і прац памерлых рускіх пісьменнікаў і пісьменніц» Д.Д.Языкова (вып. 1—13, 1885—1916), «Крытыка-біяграфічны слоўнік рускіх пісьменнікаў і вучоных» С.А.Вянгерава (т. 1—6, 1886—1904) і інш. Сярод апошніх біягр. слоўнік «Рускія пісьменнікі, 1800—1917» (т. 1—3, 1989—94); у Польшчы выходзяць слоўнік «Бібліяграфія польскай літаратуры. Новы Корбут» (т. 1—17, 1963—81), «Польскі біяграфічны слоўнік» (т. 1—36, 1935—95).
На Беларусі выйшлі біябібліягр. паказальнікі, прысвечаныя А.Кіркору (1911), Я.Купалу (1953), К.Чорнаму (1954), П.Глебку (1957), Я.Ф.Карскаму (1958), М.Лынькову (1959), Я.Коласу (1983), К.Крапіве і І.Мележу (1963), П.Броўку (1976), М.Багдановічу (1977), Ф.Скарыну і У.Пічэту (1978). Выдадзены таксама біябібліягр. слоўнікі «Усходнеславянскія мовазнаўцы» М.Г.Булахава (т. 1—3, 1976—78) і «Беларускія пісьменнікі» (т. 1—6, 1992—95).
Л.І.Збралевіч.
т. 3, с. 166
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кле́вер ’канюшына’ (ТС, Бір., Бяльк., Сцяшк., Нар. лекс.). Укр. клевер. Запазычанне праз рус. клевер з н.-ням. klewer. У рускіх помніках XVI ст. успрымаецца як нямецкая назва канюшыны (Шанскі, 2, 8, 148–149).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ке́пі
(фр. képi)
1) фуражка з невялікім цвёрдым донцам і прамым казырком (у арміях некаторых краін і ў рускіх гімназістаў 19 ст.);
2) мужчынскі летні мяккі галаўны ўбор з казырком без аколыша.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ку́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Памянш.-ласк. да куча (у 1, 2 знач.); невялікая куча. Кучкі саломы з-пад камбайна.
2. Невялікая група людзей, аб’яднаных агульнымі інтарэсамі. Кучка прыгнятальнікаў.
•••
Магутная кучка — група прагрэсіўных рускіх кампазітараў другой палавіны 19 ст. (Балакіраў, Барадзін, Кюі, Мусаргскі і Рымскі-Корсакаў), якія змагаліся за развіццё нацыянальнай музычнай культуры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)