перыге́лій

(ад перы- + гр. helios = Сонца)

астр. пункт найменшага аддалення арбіты планеты, каметы або штучнага спадарожніка ад Сонца (проціл. афелій).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АСТРАНАМІ́ЧНАЯ ГЕАДЭ́ЗІЯ,

раздзел геадэзіі, які вывучае тэорыю і метады пабудовы астранома-геадэзічных сетак і вызначэння формы, памераў і гравітацыйнага поля Зямлі. Займаецца навуковымі праблемамі геадэзіі Зямлі як планеты ў цэлым на падставе вынікаў астранамічных, геадэзічных і гравіметрычных вымярэнняў на зямной паверхні і ў каляземнай прасторы.

т. 2, с. 50

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

усвядо́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., што.

Поўнасцю, да канца зразумець што‑н.; уразумець. Юнацтва планеты ўсвядоміла, што сёння ствараецца будучыня і для яго. «Маладосць». Адна справа ўсвядоміць з’яву, другая справа пазбыцца схільнасцей і звычак, якія ты ўвабраў з малаком маці. Карпюк. [Стасюню] падвялі да Кісялёва, і толькі цяпер яна поўнасцю ўсвядоміла ўсё, што адбылося. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лімб

(лац. limbus = край, кант)

1) плоскае кольца, падзеленае на градусы, у вугламерных прыборах;

2) бачны край дыска Сонца, Месяца, планеты.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

марты́т

(ад лац. Mars, -rtis = імя бога вайны ў старажытнарымскай міфалогіі; назва планеты Сонечнай сістэмы)

мінерал, разнавіднасць гематыту утвораны акісленнем магнетыту.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

плуто́ній

(н.-лац. plutonium, ад гр. Pluton = назва планеты)

штучна атрыманы радыеактыўны хімічны элемент, серабрыста-белы метал, які належыць да актыноідаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

спадаро́жнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Чалавек, які знаходзіцца ў дарозе разам з кім-н.

Мой с. — вясёлы чалавек.

2. перан. Тое, што спадарожнічае чаму-н., з’яўляецца разам з чым-н.

Сырое надвор’е — с. прастудных захворванняў.

3. Нябеснае цела, якое рухаецца вакол планеты, зоркі.

С.

Зямлі — Месяц.

4. Касмічны апарат, які запускаецца ў касмічную прастору з дапамогай ракетных установак.

Запусціць с.

|| ж. спадаро́жніца, -ы, мн. -ы, -ніц (да 1 знач.).

|| прым. спадаро́жнікавы, -ая, -ае (да 4 знач.; спец.) і спадаро́жніцкі, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гло́бус

(лац. globus = шар)

картаграфаваная мадэль зямнога шара (або іншай планеты), якая верціцца на вертыкальнай падстаўцы;

нябесны г. — аб’ёмнае адлюстраванне нябеснай сферы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

непту́ній

(н.-лац. neptunium, ад лац. Neptunus = назва планеты сонечнай сістэмы)

штучны радыеактыўны хімічны элемент, серабрыста-белы метал, які належыць да актыноідаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

сатэлі́т

(лац. satelles, -llitis = спадарожнік, паплечнік)

1) спадарожнік планеты (напр. Месяц — с. Зямлі);

2) дзяржава, фармальна незалежная, а фактычна падпарадкаваная іншай, больш моцнай дзяржаве;

3) перан. паслугач, выканаўца чужой волі.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)