Verbum

анлайнавы слоўнік

extend

[ɪkˈstend]

v.t.

1) праця́гваць, падава́ць (руку́)

2) падаўжа́ць (адпачы́нак)

to extend a table — рассу́нуць стол

3) павялі́чваць; пашыра́ць (уплы́ў, дзе́йнасьць); разбудо́ўваць (дом)

4) дава́ць

to extend help — дава́ць дапамо́гу, дапамага́ць

v.i.

1) распасьціра́цца; цягну́цца

2) бо́льшаць, павялі́чвацца

3) сяга́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

БЕЛАРУ́СКАЯ СЕ́КЦЫЯ СТУДЭ́НТАЎ ГО́РАЦКАГА СЕЛЬСКАГАСПАДА́РЧАГА ІНСТЫТУ́ТА.

Існавала з сак. 1917 да вясны 1924 у Горках (цяпер у Магілёўскай вобл.); да аднаўлення ў 1919 Горацкага земляробчага ін-та наз. Бел. секцыя вучняў горацкіх с.-г. школ. Мела на мэце «пашыраць свядомасць паміж беларусамі, знаёміць з літаратурай, тэатр. творамі, гісторыяй, культ. і эканам. становішчам Беларусі і дапамагаць бел. нац. руху захопліваць шырэйшыя нар. праслоі». Ініцыятары стварэння Г.Гарэцкі, С.Журык, Я.Чарняўскі. Пры секцыі заснаваны аддзелы: гіст.-эканам., літ., тэатр., муз., чыстага мастацтва. Члены тэатр. аддзела інсцэніравалі паэму «Тарас на Парнасе», ставілі п’есы У.Галубка, В.Дуніна-Марцінкевіча, Я.Купалы і інш. У 1918 распрацоўвала бел. тэрміналогію па сельскай гаспадарцы, выдала лістоўку для сялян «Як чытаць па-беларуску». У 1923 падрыхтавала план-сетку па пераводзе некаторых школ Горацкага пав. Смаленскай губ. на бел. мову навучання. Спыніла існаванне пасля далучэння Горацкага пав. да БССР.

т. 2, с. 428

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

propagate

[ˈprɑ:pəgeɪt]

v.i.

1) радзі́ць пато́мства

2) размнажа́цца

Trees propagate themselves by seeds — Дрэ́вы размнажа́юцца праз насе́ньне

v.t.

1) размнажа́ць, размно́жыць, разьве́сьці, распладзі́ць (жывёлу або́ расьлі́ны)

2) пашыра́ць (ве́сткі, ве́ду)

3) перадава́цца, разыхо́дзіцца

Sound is propagated by vibration — Гук перадае́цца празь вібра́цыю

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

verbréiten

1) распаўсю́джваць, пашыра́ць (у розн.знач.)

2) выдава́ць (тайну, сакрэт)

(sich)

(über A)

1) распаўсю́джвацца, рассяля́цца (па чым-н.)

2) разм. ве́сці до́ўгія размо́вы

3) распаўсю́джвацца, разно́сіцца (дзе-н. – пра чуткі, пагалоскі)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

amplify

[ˈæmplɪfaɪ]

v.t.

1) пабо́льшваць, узмацня́ць

to amplify the demand for a product — пабо́льшыць по́пыт на праду́кт

2) дапаўня́ць; пашыра́ць

to amplify a description — дапо́ўніць апіса́ньне

3) перабо́льшваць

Don’t amplify the difficulties — Не перабо́льшвай ця́жкасьцяў

4) узмацня́ць (гук)

v.i.

піса́ць ці гавары́ць до́ўга, у дэта́лях

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

простира́ть^I несов. (к простере́ть)

1. (протягивать) выця́гваць; (руки для рукопожатия) праця́гваць; (подавать) падава́ць; (распростирать) распасціра́ць;

стари́к простира́ет свои́ ру́ки к огню́ стары́ выця́гвае свае́ ру́кі да агню́;

простира́ть объя́тия распасціра́ць абды́мкі;

2. перен. (устремлять) распасціра́ць; (расширять) пашыра́ць; (направлять) накіро́ўваць; (обращать) звярта́ць;

простира́ть далеко́ свои́ тре́бования распасціра́ць далёка свае́ патрабава́нні.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

sow

[soʊ]

v.t. sowed, sown or sowed, sowing

1) се́яць, засе́йваць

He sows more wheat than oats — Ён се́е пшані́цы больш, чым аўса́

The farmer sowed the field with oats — Фа́рмэр засе́яў по́ле аўсо́м

2) се́яць, расьсява́ць, раскіда́ць; пашыра́ць

to sow (the seeds of) dissention — се́яць нязго́ду

[saʊ]

сьвіньня́, сьвінама́тка f., паро́сная сьвіньня́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

broadcast

[ˈbrɔdkæst]

-cast or -casted, -casting

v.t.

1) перадава́ць па ра́дыё або́ тэлеба́чаньні

2) шыро́ка распаўсю́джваць, пашыра́ць

to broadcast news, ideas, gossip — распаўсю́джваць наві́ны, ідэ́і, плёткі

3) раскіда́ць, расьсява́ць (насе́ньне)

v.i.

перадава́ць, мець радыёперада́чы

to broadcast 24 hours a day — мець ра́дыёперада́чы 24 гадзі́ны на дзень

1) перада́ча f., вяшча́ньне n.

2) расьсява́ньне n. (насе́ньня)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

БЕЛАРУ́СКАЯ НАРО́ДНАЯ САМАПО́МАЧ

(БНС),

грамадская нац. арг-цыя на акупіраванай ням. фашыстамі тэр. Беларусі ў Вял. Айч. вайну. Створана 22.10.1941 паводле загаду ген. камісара Беларусі В.Кубэ. БНС узначальвалі І.Ермачэнка, Ю.Сабалеўскі. Кіруючы орган — Цэнтр. рада (Цэнтраль, складалася з 13 аддзелаў-рэфератаў), якой падпарадкоўваліся акруговыя, раённыя і валасныя аддзелы. Паводле статута, БНС ставіла сабе за мэту «памагаць пацярпелым беларусам ад ваенных дзеянняў, бальшавіцкага і польскага праследавання, памагаць адбудаваць зруйнаваны чужынцамі беларускі край, пашыраць і развіваць беларускую культуру». Займалася зборам грашовых і матэрыяльных каштоўнасцяў, прадуктаў харчавання, абутку і зімовай вопраткі, аказвала матэрыяльную дапамогу пацярпелым ад вайны. Кіраўнікі БНС імкнуліся надаць арг-цыі і паліт. функцыі, змяніць зацверджаны акупац. ўладамі статут. У сак. 1943 на з’ездзе Цэнтр. рады і акр. кіраўнікоў БНС прыняты мемарандум, які патрабаваў у ням. улад поўнай аўтаноміі Беларусі, стварэння бел. ўрада і бел. арміі. Падкрэслівалася, што «ўрад абвесціць аддзяленне Беларусі ад СССР і аб’явіць яму вайну як ворагу беларускага народа». Аднак гэта не спадабалася ням. адміністрацыі. У чэрв. 1943 БНС рэарганізавана ў Бел. самапомач, дзейнасць якой была абмежавана зборам ахвяраванняў, матэрыяльнай дапамогай, вярбоўкай новых членаў. У 1942 пры садзеянні БНС ствараўся Беларускі корпус самааховы. 1.3.1944 перададзена ў падпарадкаванне Беларускай цэнтральнай рады.

А.М.Літвін.

т. 2, с. 419

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Пле́сці, плясці́, плесць, плэсты́, плыстэ́ ’перавіваючы (палосы, лазу, ніці, стужкі), злучаць (іх) у адно цэлае, вырабляць што-н.’, ’вязаць’, ’віць вяроўкі’, ’гаварыць без сэнсу’, ’гаварыць у сне’, ’узводзіць паклёп, паклёпнічаць’; сюды ж у слалучэннях: плётма пле́сці ’хлусіць’, пле́сці кашалі́ без дужак, плесці плота без калкоў ’гаварыць няпраўду, што папала’; пле́сціся, плясці́ся, пле́сцца ’паволі ехаць, ісці, заплятаючыся, чапляючы нагой за нагу’, плётма плесціся ’ўвесь час цягнуцца, ісці’ (ТСБМ, Яруш., Нас., Др.-Падб., Шат.; Касп., Сл. ПЗБ, Мат. Гом., ТС; сміл., Стан.; дзятл., Сцяшк. Сл.; ЛА, 4). Укр. плести́, рус. плести́, плесть, польск. pleść, н.-луж. plasć, в.-луж. plesć, палаб. plitě ’пляце’, чэш. plésti, славац. pliesť, славен. plésti, серб.-харв. плѐсти, харв. чак. plȅst, макед. плете, балг. плета́, ст.-слав. плести ’плесці’. Прасл. *plesti < і.-е. *plekʼ‑te/o: ст.-в.-ням. flehtan, англ.-сакс. fleohtan, лац. plectō ’плесці’; без суф. ‑te/o: ст.-грэч. πλέκω, лац. plicāre ’складаць, загінаць, звіваць’ < і.-е. *piekʼ‑ (Міклашыч, 250; Махэк₂, 459; Фасмер, 3, 280; Брукнер, 418; Бязлай, 3, 56); Трубачоў (Ремесл. терм., 248) — *plek‑ (*plekʼ‑). Мее (Études, 180) рэканструюе прасл. форму як *plet‑. Банькоўскі (2, 606) выводзіць тры прасл. формы: *plesti/*plęsti > *plěsti > *plet‑/*plēt‑/*plot ’пашыраць, павялічваць, дадаючы новыя элементы’. Тое ж абазначае і літ. plė̃sti, platùs ’шырокі’. Адносна значэння ’ілгаць, абгаворваць, узводзіць паклёп’: Брукнер (418), Махэк₂ (459). Фасмер (3, 280), Копечны (Zákl. zásoba, 269) бачаць у ім семантычны перанос прасл. *plesti. Фурлан (JS, 29, 120) выводзіць лексему з гэтым значэннем з і.-е. *pléte/o < *(s)pel‑ ’узнёсла гаварыць’, ад якога можа быць і літ. рlерė́tі ’балбатаць, несці бязглуздзіцу’ (Бязлай, 3, 56), што непераканаўча (Куркіна, Этимология–1994–1996, 199). Паводле Станкевіча (Зб. тв., 1), плісціся ў значэнні ’цягнуцца’ — русізм, што неабавязкова, параўн. балг. жарт. плете́ ’ідзе’ (БЕР, 5, 342).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)