счастли́вый в разн. знач. шчаслі́вы;

счастли́вая жизнь шчаслі́вае жыццё;

счастли́вый миг шчаслі́вы мо́мант;

счастли́вая мысль шчаслі́вая ду́мка;

счастли́вый день шчаслі́вы дзень;

счастли́вый коне́ц шчаслі́вы кане́ц;

счастли́вый паренёк шчаслі́вы хлапчы́на;

счастли́вого пути́! шчаслі́вай даро́гі!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́мка ж.

1. в разн. знач. мысль; (взгляд на что-л. — ещё) мне́ние ср.;

усё гэ́та ство́рана чалаве́чай ~кай — всё э́то со́здано челове́ческой мы́слью;

з’яві́лася д. напіса́ць кні́гу — появи́лась мысль написа́ть кни́гу;

мы з ва́мі адно́й ~кі — мы с ва́ми одного́ мне́ния;

абме́н ~камі — обме́н мне́ниями;

2. лит., муз. ду́мка;

грама́дская д. — обще́ственное мне́ние;

трыма́цца ~кі — приде́рживаться мне́ния (взгля́да);

наво́дзіць на ~ку — наводи́ть на мысль;

прыйсці́ да ~кі — прийти́ к мы́сли;

у ~ках не было́ — в мы́слях не́ было;

асве́чаная д. — просвещённое мне́ние;

з ду́мак не выхо́дзіць — из мы́слей (головы́) не выхо́дит;

без за́дняй ~кі — без за́дней мы́сли;

не дапуска́ць ~кі — не допуска́ть мы́сли;

прыйсці́ на ~ку — прийти́ в го́лову; взбрести́ на ум;

на маю́ ~ку — на мой взгляд; по моему́ мне́нию;

збіра́цца з ~камі — собира́ться с мы́слями;

быць высо́кай ~кі — (аб кім, чым) быть высо́кого мне́ния (о ком, чём);

падхапі́ць ~ку — подхвати́ть мысль;

ухапі́цца за ~ку — ухвати́ться за мысль;

лаві́ць сябе́ на ду́мцы — лови́ть себя́ на мы́сли;

паглы́біцца ў ду́мкі — погрузи́ться в мы́сли;

сабра́цца з ~камі — собра́ться с мы́слями;

прыміры́цца з ~кай — примири́ться с мы́слью

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзі́кі в разн. знач. ди́кий;

дз. вінагра́д — ди́кий виногра́д;

~кая каза́ — ди́кая коза́;

дз. гнеў — ди́кий гнев;

дз. крык — ди́кий крик;

~кая ду́мка — ди́кая мысль;

дз. пляж — ди́кий пляж;

~кае мя́самед. ди́кое мя́со

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хапа́цца несов., прям., перен. хвата́ться;

х. рука́мі за сцяну́ — хвата́ться рука́ми за сте́ну;

х. за рабо́ту — хвата́ться за рабо́ту;

х. за ду́мку — хвата́ться за мысль;

х. за бакі́о́кі, жыво́т) — хвата́ться за животы́ (живо́тики)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Анцімо́нія ’доўгая пустая гутарка’ (Бяльк.). Рус. антимо́ния (у выразе «разводить антимонию» — весці доўгую непатрэбную гутарку), фіксуецца з сярэдзіны XIX ст., смален. антимония ’хітрыкі’ (Дабр.). Форма анцімонія ўказвае на рус. паходжанне (Шанскі, 1, А, 115). Антымонія, магчыма, узнікла ў выніку метатэзы з антыномія або ў жаргоне семінарыстаў (Фасмер, 1, 79), або пад уплывам назвы нямецкай секты антыномаў, якія не лічылі патрэбным выкананне рэлігійных загадаў (слова antynom у гэтым значэнні вядома польскай мове XVI ст. — Sł. XVI w.). Аб магчымасці польск. пасрэдніцтва для бел. слова (пры метатэзе) БМ, 48. Менш верагодна Зяленін, РФВ, 54, 113: семінарская пераробка слова антифоны ’царкоўныя спевы з частымі паўторамі’, а тым больш Міхельсон (Рус. мысль, 1, 21) ад антымоній — хім. элемент, які, паводле падання, паволі атручваў манахаў нейкага манастыра. Параўн. назву сурмы: Antymon у польск. і шэрагу еўрапейскіх моў (с.-лац. antimonium, магчыма, з араб. *ithmid), адкуль і ўсх.-слав. назвы мінералаў антыманіт (БелСЭ) і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ухвати́ть сов., прям., перен. ухапі́ць, схапі́ць; (уловить — ещё) злаві́ць, улаві́ць;

он ухвати́л меня́ за́ руку ён ухапі́ў (схапі́ў) мяне́ за руку́;

мы сра́зу же ухвати́ли его́ мысль перен., разг. мы адра́зу ж. ухапі́лі (схапі́лі, злаві́лі, улаві́лі) яго́ ду́мку;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

глу́пства ср.

1. (несуразица) чепуха́ ж.; ерунда́ ж., глу́пость ж.;

2. (глупая мысль, речь) вздор м., чушь ж., околе́сица ж.;

3. (что-л. незначительное) пустя́к м., ме́лочь ж., ерунда́ ж.;

гарадзі́ць (вярзці́) г. — нести́ (моло́ть) чушь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

узні́кнуць сов. возни́кнуть; появи́ться; яви́ться; произойти́; случи́ться;

~кла жада́нне — возни́кло жела́ние;

узні́к но́вы го́рад — возни́к (появи́лся) но́вый го́род;

~кла до́брая ду́мка — возни́кла (появи́лась, яви́лась) хоро́шая мысль;

ад неасцяро́жнасці ўзнік пажа́р — от неосторо́жности возни́к (произошёл, случи́лся) пожа́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нарадзі́цца сов., прям., перен. роди́ться;

~дзі́ўся ў бе́днай сям’і́ — роди́лся в бе́дной семье́;

у маёй галаве́ ~дзі́лася ду́мка — в мое́й голове́ родила́сь мысль;

н. пад шчаслі́вай зо́ркай — роди́ться под счастли́вой звездо́й;

н. ў саро́чцы — роди́ться в соро́чке

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ту́русы ‘грукат ад хуткай язды, тарахценне’, ‘пустое плявузганне’ (Нас.), туру́сы на калёсах ‘лухта, бязглуздзіца’ (Юрч. Фраз.), туру́сы, туро́сы ‘тс’ (Растарг.), турэ́сы ‘тс’: пачынае свае баі‑турэсы (С. Кухараў); відаць, сюды ж тру́сты на калёсах ‘выдумкі’ (Мат. Маг. 2), гл. Параўн. укр. туроса́ ‘шум, пагалоска, чутка?’; рус. туру́c ‘нешта цікавае, займальнае’, туру́сы: турусы на колёсах развозить (разводить) ‘весці пустыя размовы’. Словы спрэчнага паходжання. Традыцыйна пад увагу прымаюцца спалучэнні са словам калёсы, хаця яшчэ Карскі (2–3, 187) зазначыў, што ў зборніку беларускіх прыказак Насовіча го́ніць туру́сы (трэск) на коле́сах ‘гаворыць лухту’ апошняе слова азначае ‘воз’, а не ‘колы’, параўн. тыпалагічна падобнае польск. разм. bujda na resorach ‘лухта, хлусня’ (Ніч, Wybór pism, 2, 157). Вывядзенне з лац. turris ambulatoriae ‘вежа, якая рухаецца’, г. зн. абложная вежа (Міхельсон, Рус. мысль, 2, 394), у існаванні якіх звычайна сумняваліся (Лепешаў, ЭСФ, 370), нягледзячы на меркаванне Трубачова (Дадаткі, 125; гл. таксама Арол, 4, 120), застаецца малапераканальным (Фасмер, 2, 125). Семантыка сведчыць хутчэй пра гукапераймальнае паходжанне, на што звяртаў увагу яшчэ Насовіч (644), гл. турыць ‘гнаць’. Параўн. ЕСУМ, 5, 684.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)