Verbum

анлайнавы слоўнік

за..., прыстаўка.

I. Утварае дзеясловы са знач.:

1) пачатак дзеяння, напр.: заапладзіраваць, захварэць, закрычаць, заспяваць, забегаць, замахаць;

2) закончанасць, вынік дзеяння або стану, напр.: забяліць, завязаць, запакаваць, засохнуць, зацвярдзець;

3) выхад дзеяння за межы звычайнага або дапушчальнага, напр.: забавіцца, загаварыцца, захваліць;

4) распаўсюджанне дзеяння за якія-н. межы, напр.: заехаць (за дом), зайсці (за сцяну), заслаць (на край свету);

5) адхіленне ўбок ад асноўнага напрамку руху з кароткачасовым спыненнем, напр.: забегчы, заехаць, заглянуць (да знаёмых).

II. Утварае назоўнікі, прыметнікі, прыслоўі са знач.: які знаходзіцца на тым баку чаго-н., ззаду або за межамі чаго-н., напр.: заакіянскі, завуголле, загарадны, задворкі, залетась, заўчора.

III. Утварае якасныя прыметнікі і прыслоўі і абазначае перавышэнне якасці, напр.: завельмі, завузкі, завялікі, замнога, занадта.

IV. Утварае прыслоўі са знач.: у межах таго перыяду, які называецца словам без прыстаўкі; да наступлення новага перыяду, напр.: замалада, засветла, зацемна, зацепла.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

sick² [sɪk] adj.

1. хво́ры;

be sick хварэ́ць

2. infml (of) сто́млены;

I’m sick of waiting here. Мне надакучыла чакаць тут.

♦

fall sick (with smth.) захварэ́ць (на што-н.);

make smb. sick надаку́чыць каму́-н.;

sick to death of smth./sick and tired of smth. : I’m sick and tired of it. Мне гэта да смерці абрыдла;

be sick as a dog/horse адчува́ць сябе́ дрэ́нна

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

абле́гчы, ‑лягу, ‑ляжаш, ‑ляжа; ляжам, ‑ляжаце, ‑лягуць; пр. ‑лёг, ‑легла і ‑лягла, ‑лягло; зак.

1. што. Шчыльна прылегчы да чаго‑н. з усіх бакоў. Валасы пасмамі абляглі шыю. // Пакрыць, ахінуць, абвалачы. Хмары абляглі неба. □ А дождж аблёг надоўга. Брыль.

2. без дап. Апусціцца, панікнуць, абвянуць. Трава аблягла. □ Як скрануў правую нагу [Сідар], яна страшна забалела, і тады ўскрыкнуў нечакана для сябе, зноў аблёг. Галавач. // Апасці, аціхнуць (пра шум, гукі і пад.). А прыйдзе ноч — абляжа віск асок і пад рукой вільготнаю — пясок. Хадыка.

3. без дап. Злегчы, захварэць. Ногі пераступаюць, а я драмлю. Не, не драмлю, гэта стаіць тлум у галаве, проста мне нядобрыцца. Калі б яшчэ трохі прайшлі, я зусім бы аблёг. С. Александровіч.

4. што. Акружыць, асадзіць. Абышла арда і Тураў, аблягла яго навокал. Дубоўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ill

[ɪl]

adj. worse, worst

1) хво́ры, нездаро́вы

To be ill with smallpox — хварэ́ць на адзёр

to fall ill — захварэ́ць

а) злы; благі́, дрэ́нны; ліхі́, лю́ты

ill fame — нядо́брая сла́ва

б) шко́дны

ill effect — шко́дны ўплы́ў

3) неспрыя́льны; нешчасьлі́вы; няўда́чны

an ill wind — неспрыя́льны ве́цер

4) нядо́бры, зага́нны, дрэ́нны

ill manners — дрэ́нныя мане́ры

ill luck — няўда́ча f., няшча́сьце n.

he had ill luck — яму́ не пашанцава́ла

5) няўме́лы; няспра́ўны

1) хваро́ба, не́мач f.

2) шко́да f.; бяда́ f., няшча́сьце, зло n.

Poverty is an ill — Бе́днасьць — гэ́та няшча́сьце

adv.

1) бла́га, нядо́бра, дрэ́нна; шко́дна

2) неспрыя́льна, непрыхі́льна; нешчасьлі́ва

3) няве́тла, нядо́бра; неміласэ́рна

He speaks ill of his friend — Ён нядо́бра гаво́рыць пра свайго ся́бра

to take ill — захварэ́ць

•

- ill at ease

- take something ill

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

zapaść

I zapa|ść

зак.

1. запасці; заваліцца; пагрузіцца; паглыбіцца; спусціцца;

książka ~dła za szafę — кніга завалілася за шафу;

noc ~ła — надышла (спусцілася) ноч;

2. захварэць на што; занемагчы;

~ść na dur — захварэць на тыфус;

~ść na zdrowiu — падупасці здароўем;

~ść w sen (drzemkę) — заснуць (задрамаць);

~dła decyzja (uchwała) — было вырашана; было прынята рашэнне (пастанова);

~dł wyrok — прысуд вынесены;

klamka ~dła! — выбар зроблены!; лёсы выцягнутыя!

II зак.

закарміць, перакарміць

III ж. мед.

калапс

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

получи́ть сов. атрыма́ць, мног. паатры́мліваць; (приобрести) набы́ць, мног. панабыва́ць; (добыть) здабы́ць; (нажить) нажы́ць, мног. панажыва́ць; (заболеть чем-л.) захварэ́ць (на што);

получи́ть отве́т атрыма́ць адка́з;

получи́ть де́ньги атрыма́ць гро́шы;

получи́ть образова́ние атрыма́ць адука́цыю;

получи́ть интере́сные вы́воды атрыма́ць ціка́выя высно́вы;

получи́ть зна́ния набы́ць (атрыма́ць) ве́ды;

получи́ть изве́стность набы́ць вядо́масць;

получи́ть значе́ние набы́ць значэ́нне;

получи́ть бензи́н из не́фти здабы́ць (атрыма́ць) бензі́н з на́фты;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

choroba

chorob|a

ж. хвароба, захворванне; хворасць; немач;

z powodu ~y — па прычыне хваробы; праз хваробу;

nabawić się ~y — нажыць хваробу; захварэць;

~a morska — марская хвароба;

~a popromienna — прамянёвая хвароба;

złożony ~ą — хворы; прыкаваны да ложка;

a to ~a! — а, ліха!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

bed [bed] n.

1. ло́жак, пасце́ль;

in bed у пасце́лі;

go to bed кла́сціся/лажы́цца спаць;

make the bed засціла́ць ло́жак;

be confined to bed быць прыкава́ным да пасце́лі (цяжка хварэць);

take to one’s bed зле́гчы (захварэць)

2. града́, гра́дка;

a flower bed клу́мба

3. дно (ракі, акіяна і да т.п.)

♦

not a bed of roses нялёгкая до́ля, ця́жкі лёс;

get out of bed on the wrong side BrE уста́ць з ле́вай нагі́;

go to bed with smb. infml пераспа́ць з кім-н.;

you’ve made your bed and you must lie on it як пасце́леш, так і вы́спішся; ≅ што пасе́еш, то́е і пажне́ш

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

набы́ць ¹, ‑бу́ду, ‑бу́дзеш, ‑бу́дзе; пр. набы́ў, ‑была́, ‑ло́; заг. набу́дзь; зак., каго-што.

1. Стаць, зрабіцца ўладальнікам чаго‑н. Набыць машыну. Набыць паліто. □ [Старшыня:] Летась паўтаратонку купілі, сёлета дзве жняяркі набылі, конную малатарню прыдбалі... Краўчанка. // Купіць. Крушынскі набыў цацку за дзесяць капеек і зайшоў у кнігарню. Бядуля. // Дастаць дзе‑н., раздабыць. Набыць пропуск. □ [Слаўка:] — Кожны, хто збіраецца ў атрад, павінен набыць цёплую вопратку. Новікаў.

2. Атрымаць, засвоіць. Набыць права. Набыць спецыяльнасць. □ Прафесію балетмайстра .. [Люлін] набыў адразу ж пасля вайны. Дадзіёмаў. [Лабановічу] хацелася пашырыць свой кругагляд, набыць тыя веды, якіх яму так бракавала. Колас.

3. Стаць, зрабіцца якім‑н. Пакой зноў набыў свой натуральны выгляд. Мурашка. Пакрысе гаворка набыла тую лёгкасць, калі не трэба шукаць слоў — усё неяк прыходзіць само сабой, толькі не перашкаджай. Гаўрылкін. Паветра набыло свінцова-сіняваты колер. Хомчанка.

4. Заслужыць, здабыць; атрымаць. Набыць вялікае значэнне. Набыць актуальнасць. □ За апошнія дзесяцігоддзі рэвалюцыйны працэс набыў сапраўды сусветны размах. «Звязда». За паўтара года кіравання атрадам «Сокал», які потым вырас у брыгаду, камбрыг набыў у вобласці слаўнае імя — «Грозны». Брыль.

5. Разм. Захварэць чым‑н. Набыць туберкулёз. Набыць язву.

набы́ць ², ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; пр. набыў, ‑была, ‑было; зак.

Разм. Тое, што і набыцца (у 1 знач.), толькі ўжываецца звычайна з адмоўем «не». [Наўмыснік:] — Я службовы чалавек быў калісьці: то па маёнтках за аратага быў, то раз у леснікі к пану ўбіўся, але доўга не набыў. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звалі́цца ¹, звалюся, звалішся, зваліцца; зак.

1. Упасці адкуль‑н., з чаго‑н. Афіцэр, які зваліўся з лесак, моцна пабіў сабе спіну аб сасновы корч. Колас. [Таня] неасцярожна кранула стол, шклянка звалілася на падлогу і са звонам разбілася. Шахавец. // Упасці параненым, падбітым, забітым. У жахлівай неразбярысе бою ніхто не заўважыў нават, як зваліўся .. [Сярожа], падкошаны разрыўной куляй. Асіпенка. Некалькі параненых чалавек звалілася на зямлю. Чорны. // Упасці ад стомы. Патапчык ускочыў у гушчар і, прабегшы сажняў дзвесце, ад стомы зваліўся на купіну. Чарнышэвіч. // перан.; на каго-што. Раптоўна выпасці, дастацца каму‑н. на долю. Мінула з тыдзень часу, і новая бяда-напасць звалілася на дзеда Мікалая. Якімовіч. // перан.; з каго-чаго і без дап. Перастаць турбаваць каго‑н., знікнуць (пра цяжкі душэўны стан, клопаты і пад.). [Таццяна] спынілася і лёгка ўздыхнула. Велізарны цяжар небяспекі, які балюча ціснуў на сэрца апошнія кіламетры, зваліўся адразу. Шамякін. Усё благое звалілася з .. [Сымонавай] душы і знікла. Чарнышэвіч.

2. Разм. Захварэць (звычайна моцна, сур’ёзна). Ён увесь час дрэнна адчуваў сябе і, нарэшце, зваліўся.

•••

Гара з плячэй звалілася гл. гара.

Зваліцца з ног — знемагчыся, злегчы ад хваробы, працы, гора і пад.

Зваліцца з плячэй — зусім знасіцца (пра адзенне).

Карона з галавы не зваліцца гл. карона.

Як з неба зваліўся — а) нечакана з’явіўся; раптоўна адбыўся, здарыўся; б) не разумее таго, што адбываецца навокал.

звалі́цца ², ‑ліцца; зак.

Атрымацца ў выніку валення (пра вырабы з воўны, пуху). Сукно добра звалілася.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)