Verbum

анлайнавы слоўнік

патро́н ¹, ‑а, м.

1. Гільза з капсулем, зарадам і куляй або шротам. Шура адцягнуў затвор, загнаў патрон у канал ствала. Навуменка.

2. Частка электрычнага прыстасавання, куды ўкручваецца лямпачка. [Рабочы] прынёс і павесіў на цвік, убіты ў сцяну, шнур з электрычным патронам. Арабей.

3. У такарным і свідравальным станку — прыстасаванне для замацавання дэталі, якая апрацоўваецца. Іван замацаваў чарговую дэталь у патрон і ўключыў матор. Ваданосаў.

[Фр. patron.]

патро́н ², ‑а, м.

1. У Старажытным Рыме — асоба, якая брала пад сваю апеку і залежнасць свабодных, але бедных або непаўнапраўных грамадзян. // перан. Заступнік, абаронца. // У католікаў — святы, якога лічаць заступнікам і апекуном таго, хто носіць яго імя, або апекуном, абаронцам якога‑н. горада, абшчыны.

2. У капіталістычных краінах — гаспадар якой‑н. фірмы, прадпрыемства. // Разм. Непасрэдны начальнік у адносінах да сваіх падначаленых. [Мая] выпісвала і перакладала па тэме свайго патрона розныя весткі з замежных крыніц. Сабаленка.

[Ад лац. patronus — апякун.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ЗГУРТАВА́ННЕ БЕЛАРУ́САЎ КАНА́ДЫ

(ЗБК),

бел. арг-цыя ў эміграцыі. Засн. ў 1948 у г. Таронта, першы старшыня — К.Акула. Працай кіруе Гал. ўправа, існуюць таксама Наглядная рада і Сяброўскі суд. Дзейнічаюць аддзелы ў Гамільтане (з 1949), Манрэалі (з 1951, цяпер Згуртаванне беларусаў прав. Квебек), Лондане (1956), Садбуры (1957), Атаве. Асн. кірункі дзейнасці — захаванне і прапаганда бел. нац. і культ. спадчыны, дапамога членам ЗБК. У выніку расколу ЗБК (1952) засн. Беларускае нацыянальнае аб’яднанне. Пасля стварэння групы «Авангард Беларусі» (1952) удалося пераадолець крызіс і ажывіць работу згуртавання. Пры ЗБК працуе Згуртаванне беларускіх жанчын Канады (з 1965) і інш. ЗБК — чл. Каардынацыйнага камітэта беларусаў Канады (з 1966), Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Таронта (з 1967), Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» (з 1990), удзельнік сустрэч беларусаў Паўн. Амерыкі (з 1952). ЗБК правяло святкаванні 450-годдзя бел. друку (1967), 1000-годдзя хрысціянства на Беларусі (1988), арганізоўвае выстаўкі выяўл. і нар. мастацтва, удзельнічае ў міжнац. фестывалях. Выдавала газ. «Беларускі эмігрант», з 1995 выдае квартальнік «Інфа ЗБК». У 1963—68 у газ. «Беларус (Нью-Йорк) змяшчала старонку «Весткі з Канады».

А.С.Ляднёва.

Да арт. **Згуртаванне беларусаў Канады**. Беларускі грамадскі цэнтр у г. Таронта.

т. 7, с. 46

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

све́дение ср.

1. (ознакомление) довести́ до чьего́-л. све́дения даве́сці да чыйго́-не́будзь ве́дама;

приня́ть к све́дению прыня́ць да ве́дама;

2. (известие) ве́стка, -кі ж.;

име́ть све́дения о ко́м-л. мець ве́сткі пра каго́-не́будзь;

3. мн. (знания) ве́ды, -даў ед. нет;

4. (отчёт) зве́сткі, -так ед. нет;

пода́ть све́дения в срок пада́ць зве́сткі ў тэ́рмін.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Маўчаць, мыўчаць, моўчетэ ’нічога не гаварыць, не падаваць голасу, весткі; захоўваць у таямніцы, не выказваць адкрыта сваіх думак’ (ТСБМ, Грыг., Нас., Шат., Бяльк., Растарг., Сл. ПЗБ, ТС; драг., КЭС), маўча́нка ’маўчанне’ (ТСБМ, Грыг., Нар. Гом.; паст., Сл. ПЗБ), ’паслухмянасць’ (Нас.); маўча́к, маўчок ’маўчанне, ні слова, ні гу-гу’, ’маўклівы чалавек’ (ТСБМ, Нас., Растарг.), маўчком, моўчкам, маўчаком, моўчыкам, маўчака́, моўчака́, моўчакі, моўная, маўком ’ціха, патаемна, моўчкі, нічога не кажучы’ (ТСБМ, Нас., Сл. ПЗБ, ТС; КЭС, лаг.), моўчыкі маўча́ць ’быць маўклівым’ (Ян.), маўчлівы, моўчліву ’маўклівы’ (Сл. ПЗБ, Яруш., ТС). Укр. мовча́ти, рус. молча́ть, молка́ть, мо́лкнуть, ст.-рус. мълчати, польск. milczeć, н.-луж. mjelcaś, в.-луж. mjelčeć, чэш. mlčeti, славац. mlčať, славен. mółčati, серб.-харв. му́чати, макед. молчи, балг. мълча, ст.-слав. мльчати. Прасл. mъlčeti (Бязлай, 2, 192), mьlčati (Трубачоў, Проблемы и.-е. языкозн., М., 1964, 101), Скок (2, 474) адносіць да асновы mьlk‑, Махэк₂ (368) — да ml̠k‑. Дакладныя роднасныя і.-е. адпаведнікі не выяўлены. Траўтман (184), Персан (BB, 19, 262), Трубачоў (там жа) збліжаюць слав. лексемы са ст.-в.-ням. motawên ’раставаць’, ірл. malcaim ’гнію’, ст.-грэч. μαλακός ’мяккі’, літ. smulkùs ’дробны’ smil̃kti ’адміраць’. Леві (IF, 32, 164), Гофман (189), Буазак (605) збліжаюць з літ. mùlkis ’дурны’ ст.-інд. mūrkhás ’дурнаваты’, ст.-грэч. μαλκή ’дубенне ад холаду’, лац. mulcēre ’гладзіць’, ’утаймоўваць’, ’цешыць’. Трубачоў (там жа, 100, 105), разглядаючы тэрміны ’маўчаць’ у і.-е. мовах, устанавіў семантычны пераход ’раставаць’ — ’маўчаць’ і паказаў генезіс і этымалагічную роднаснасць: ст.-в.-ням. molawên ’раставаць’ — слав. mьlčati; слав. tajati/taviti ’раставаць, плавіцца’ — лац. tacẽre ’маўчаць’, літ. tir̃pti ’раставаць’ — слав. tьrpĕti ’цярпець’, слав. tьlěti ’тлець’ — літ. tylė́ti ’маўчаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

hear

[hɪr]

heard [hɜ:rd]

v.t.

1) чуць

one can hear — чува́ць

2) слу́хаць, выслухо́ўваць (ска́ргу, пара́ду)

he will not hear of it — ён і слу́хаць пра гэ́та не захо́ча

3) слу́хаць, праслухо́ўваць (ле́кцыю, канцэ́рт)

4) чу́ць (ве́стку), даве́двацца пра што

v.i.

мець ве́стку, ліст ад каго́

Have you heard from your brother? — Ці вы ме́лі які́я ве́сткі ад бра́та?

interj. hear! hear!

слу́шна! пра́вільна!

•

- hear out

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

hawk

[hɔk]

1) я́страб -а m., ко́ршак -а, карша́к -а́ m.

2) і́ншыя драпе́жныя пту́шкі (напр. со́кал)

3) драпе́жнік -а m. (пра чалаве́ка)

v.t.

1) палява́ць зь я́страбам або́ со́калам

2) налята́ць, як я́страб

[hɔk]

v.t.

1) гандлява́ць у разно́с (разно́сячы тава́ры па ха́тах, ву́ліцах)

2) распаўсю́джваць, разно́сіць ве́сткі

III

[hɔk]

v.i.

1) адка́шлівацца

2) адха́рквацца

адка́шліваньне, адха́ркваньне n.

[hɔk]

ке́льня f. (муляра́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

round¹ [raʊnd] n.

1. тур; эта́п; ра́ўнд;

the final round фіна́л;

the next round of peace talks чарго́вы ра́ўнд мі́рных перамо́ў;

the second round of voting in the election другі́ тур галасава́ння на вы́барах

2. цыкл; се́рыя;

a round of duties ко́ла абавя́зкаў;

the daily round штодзённыя спра́вы

3. BrE лу́стачка, скі́бачка (хлеба)

4. чарго́вая по́рцыя спіртно́га;

They had another round. Яны выпілі яшчэ па адной.

5. вы́бух (апладысментаў)

6. круг; акру́жнасць; ко́льца;

A cucumber was sliced into rounds. Агурок быў нарэзаны на кольцы.

♦

do/go the rounds BrE цыркулява́ць (пра чуткі, плёткі, весткі і да т.п.); перахо́дзіць з ву́снаў у ву́сны;

in the round аб’ёмны; ба́чны з усі́х бако́ў

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

хоро́ший

1. до́бры;

хоро́шее настрое́ние до́бры настро́й;

хоро́шие ве́сти до́брыя ве́сткі;

хоро́ший знако́мый до́бры знаёмы;

2. (красивый) прыго́жы, харо́шы;

◊

жить по хоро́шему жыць у зго́дзе (до́бра);

хоро́шее де́ло! ирон. до́брая спра́ва!;

хоро́ш, не́чего сказа́ть! ну і ну, няма́ чаго́ каза́ць!;

хоро́шему всю́ду хорошо́ до́браму чалаве́чку до́бра і ў запе́чку, а благаце́ бла́га і на куце́; до́брая душа́ нап’е́цца і з каўша́;

хоро́ш гусь! до́брая ца́ца!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

недо́брый

1. нядо́бры; (злой) злы, ліхі́;

2. (плохой) нядо́бры, дрэ́нны;

недо́брые ве́сти нядо́брыя (дрэ́нныя) ве́сткі;

в недо́брое вре́мя, в недо́брую по́ру, в недо́брый час у нядо́брую (ліху́ю) часі́ну;

недо́брое ме́сто нядо́брая мясці́на, нядо́брае ме́сца;

недо́брые лю́ди (о разбойниках) нядо́брыя (ліхі́я) лю́дзі;

недо́брые ру́ки нядо́брыя ру́кі;

недо́брый глаз нядо́брае (зло́е) во́ка;

недо́брый сон нядо́бры (дрэ́нны) сон;

◊

помина́ть (укоря́ть и т. п.) недо́брым сло́вом успаміна́ць (дакара́ць і да таго́ падо́бнае) нядо́брым сло́вам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АДНАДЗЁНКА,

аднаразовае газетнае выданне. Часам выдавалася як лістоўка або альманах, без нумарацыі. Першая бел. аднадзёнка «Новіны грозные а жалостливые...» з прычыны нападу Івана IV Грознага на Полацк выд. ў 1563 у Нясвіжскай друкарні. У каталогу 1684 Бадлеанскай (Оксфард) б-кі зафіксавана 7 бел. аднадзёнак 1563, 1571, 1580, 1597, 1602, 1610 і 1617 на бел., лац., ням., англ. і інш. мовах. У 20 ст. аднадзёнкі выдаваліся найчасцей з-за цэнзурнага ўціску. Выходзілі ў Гродне («Колас беларускай нівы», 1913), Мінску («Над Свіслаччу», май 1914, на польск. мове; «Чырвоная варта», 15.4.1921; «Беларусь — Паволжу», 4.10.1921) і інш. Асн. прычына выхаду аднадзёнак ў Зах. Беларусі — канфіскацыя бел. прэсы польскімі ўладамі. Яны прысвячаліся пераважна грамадска-паліт. падзеям і выдаваліся ў Вільні («Беларуская крыніца», 25.12.1921; «Беларуская доля», 23.5.1923; «Абух», 20.8.1924; «Беларускі селянін», 14.8.1925; «Новая маланка», 30.11.1928; «Весткі Таварыства Беларускае школы», 28.2.1929; «Беларуская праўда», 12.5.1931; «За беларускую школу», 16.6.1936; «Голас студэнта», 25.6.1937, і інш.), у Гродне («Выстрал», 8.10.1924; «Стрэха», 12.2.1928; «Пралом», 19.6.1929), у Беластоку («Лясны работнік», студз. 1934). Бел. аднадзёнкі выходзілі ў Дзвінску («Праца», 29.6.1928; «Новы шлях», 29.4.1931), Рызе («Шлях праўды», 24.10.1930), Варшаве («Першы крок», ліп. 1935) і інш.; у пасляваенны час — у Нямеччыне, ЗША, Канадзе.

Зберагаюцца ў Нац. б-цы Беларусі, Цэнтр. навук б-цы АН Беларусі, Цэнтр. Навук. б-цы АН Літвы, у архівах і б-ках Польшчы і інш. Усяго выйшла больш за 100 аднадзёнак.

Літ.:

Максімовіч Р. (Тумаш В.). «Навіны Грозныя» 1563 году: Да гісторыі зачаткаў беларускіх газетных выданняў // Запісы Бел. ін-та навукі і мастацтва. Мюнхен, 1966. Кн. 4;

Тое ж // Спадчына. 1994. № 3.

І.У.Саламевіч.

т. 1, с. 121

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)