davón, dávon

adv

1) ад гэ́тага [таго́, яго́, яе́, іх]

was hábe ich ~ ? — яка́я мне з гэ́тага кары́сць?

2) з гэ́тага [таго́, яго́, яе́, іх]

ich géhe ~ aus, dass… — я зыхо́джу з таго́, што…

3) аб гэ́тым, аб тым [ім, ёй, іх]

nicht mehr ~! — ні сло́ва больш аб гэ́тым!

◊ er war auf und ~ — яго́ і след прастыў

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Fach

n -(e)s, Fächer

1) шуфля́да (у стале)

2) палі́ца (у шафе)

3) галіна́ (навукі)

4) прадме́т (навучання)

er verstéht sein ~ — ён до́бры спецыялі́ст

das schlägt in sein ~ — гэ́та па яго́ спецыя́льнасці

◊ etw. únter Dach und ~ bríngen* — ула́дзіць [ско́нчыць] што-н.; зве́зці што-н. у схо́вішча

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Verdácht

m -(e)s (wegen G – у чым-н.) падазрэ́нне

~ gégen j-n schöpfen — западо́зрыць каго́-н.

bei j-m in ~ geráten* [kómmen*] — вы́клікаць у каго́-н. падазрэ́нне

~ errégen [erwécken] — выкліка́ць падазрэ́нне

über jéden ~ erháben sein — быць па-за ўся́кім падазрэ́ннем

der ~ trifft ihn — падазрэ́нне па́дае на яго́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Hieb

m -(e)s, -e

1) уда́р

2) вы́пад (супраць каго-н.)

éinen ~ versétzen — нане́сці ўда́р

der ~ sitzt — уда́р папа́ў у цэль

3) намёк

der ~ gilt mir — ≅ гэ́та каме́нь у мой агаро́д, гэ́та на мой раху́нак

◊ er hat éinen ~ — ён з заско́кам, у яго́ не ўсе́ до́ма

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

hináuswollen

* vi

1) хаце́ць вы́йсці

2) (auf a) хілі́цца (да чаго-н.), мець наме́ры (на што-н.), ме́ціць (куды-н.)

wo will er hinaus? — куды́ ён ме́ціць?

wo will das hinaus? — што з гэ́тага вы́йдзе [бу́дзе]?; куды́ [на што] гэ́та скірава́на?

er will hoch hináus — у яго́ вялі́кія пла́ны

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Flíege

f -, -n

1) му́ха

es ärgert ihn die ~ an der Wand — яго́ раздражнце ўся́кая дро́бязь

◊ zwei ~n mit éiner Kláppe schlágen* — забі́ць двух зайцо́ў адны́м стрэ́лам

in der Not frisst der Téufel ~n — ≅ на бязры́б’і i рак ры́ба

2) га́льштук- «ба́бачка» [«му́шка»]

3) вайск. прыцэ́льная му́шка

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

flott

1.

a

1) плыву́чы, які́ пла́вае

2) вясёлы; бесшаба́шны

ein ~er Tänzer — до́бры танцо́р

3) ажыўлены

er macht ~e Geschäfte — яго́ спра́вы іду́ць до́бра

2.

adv лі́ха, спры́тна, свабо́дна

~ lében — жыць на шыро́кую нагу́

hier geht es ~ her — тут ве́села, тут банке́т на ўве́сь свет

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

alléin

1.

a адзі́н, само́тны

er steht ~ — ён адзіно́кі

das genügt ~ nicht — аднаго́ гэ́тага не хапа́е

für sich ~ — сам па сабе́

2.

adv то́лькі

éinzig und ~ — як то́лькі, выклю́чна

3.

cj але́, адна́к

ich wártete auf ihn, ~ er kam nicht — я яго́ чакаў, але́ ён не прыйшо́ў

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ВІНАГРА́ДАРСТВА,

1) галіна сельскай гаспадаркі, якая займаецца вырошчваннем вінаграду. Забяспечвае насельніцтва свежым і сушаным вінаградам (разынкамі, кішмішам, карынкай), а вінаробную (гл. Вінаробства) і кансервавую прам-сць сыравінай. Вінаградарства мае 4 вытв. кірункі: сталовае вінаградарства — вытв-сць свежага вінаграду для мясц. спажывання, вывазу і захоўвання; вінаградарства як сыравінная база вытв-сці сушанага вінаграду — вырошчванне кішмішна-разынкавых сартоў; вінаградарства як сыравінная база вінаробнай прамысловасці (выкарыстоўвае каля 80% усяго вінаграду) і кансервавай прамысловасці. Адрозніваюць вінаградарства ўкрыўное і неўкрыўное, арашальнае і неарашальнае, або багарнае, коранеўласнае і прышчэпленае на марозаўстойлівых і філаксераўстойлівых прышчэпах.

Вінаградарства з’явілася ў старажытнасці ў краінах Міжземнамор’я, Б. Усходу, Сярэдняй Азіі. Сусв. вытв-сць вінаграду складае штогод 57—60 млн. т. Больш як палову яго атрымліваюць у Італіі, Францыі, ЗША, Іспаніі, Турцыі. Далей ідуць Аргенціна, Іран, ПАР, Грэцыя, Румынія, Партугалія, Германія, Расія, Чылі, Аўстралія, Азербайджан, Бразілія, Малдова. Прамысл. вінаградарства развіта паміж 34—52° паўн. ш. і 20—40° паўд. ш. У Еўропе паўн. мяжа вырошчвання прамысл. вінаграду праходзіць праз Парыж, Льеж, Дзюсельдорф, Камянец-Падольскі, Саратаў. Прысядзібнае аматарскае вінаградарства пашыраецца далей на поўнач.

На Беларусі вінаград вядомы з 16 ст. Аматарскае вінаградарства адзначана ў большасці раёнаў, невял. вытворчае — у Пінскім, Столінскім, Хойніцкім і Мінскім. Найб. спрыяльныя для яго развіцця паўд. раёны Брэсцкай і Гомельскай абласцей (акрамя раёнаў, забруджаных радыенуклідамі ў выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС). Доследныя работы па селекцыі вінаграду на Беларусі праводзяцца ў Бел. НДІ пладаводства (в. Самахвалавічы Мінскага р-на). Беларусь атрымлівае вінаград пераважна з Малдовы. Прамысл. вінаградарства характарызуецца інтэнсіўнасцю, патрабуе вял. капіталаўкладанняў і значных затрат працы. У ім выкарыстоўваецца механізацыя многіх працаёмкіх работ: тэрасавання, плантажу, пасадкі, рыхлення міжрадкоўяў, унясення ўгнаенняў, укрывання і адкрывання кустоў, устаноўкі шпалераў, барацьбы са шкоднікамі і хваробамі і інш.

2) Навука аб біял. асаблівасцях вінаграду і спосабах яго вырошчвання; раздзел раслінаводства. Складаецца з агульнага вінаградарства (вывучае пытанні біялогіі, экалогіі і агратэхнікі вінаграду); прыватнага (распрацоўвае агратэхніку вінаграду ў розных глебава-клімат. умовах, для розных вытв. кірункаў, а таксама пры вырошчванні вінаграду ў цяпліцах); ампелаграфіі — навукі аб сартах і відах вінаграду; селекцыі вінаграду — навукі пра вывядзенне новых сартоў.

т. 4, с. 180

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АДЧУЖЭ́ННЕ,

аб’ектыўны сац. працэс, які характарызуецца ператварэннем у пэўных умовах чалавечай дзейнасці і яе вынікаў у самаст. сілу, што пануе над чалавекам і варожая яму. Праяўляецца ў процістаянні асн. перадумоў працы (уласнасць, кіраванне і арг-цыя) суб’екту працы, дзярж.-бюракратычнай машыны радавым членам грамадства, у пачуццях апатыі, адзіноцтва, атрафіі да высокіх сац. і гуманіст. каштоўнасцяў.

Першапачаткова сфармулявана і выкарыстана Т.Гобсам, Дж.Локам, Ж.Ж.Русо для абгрунтавання дагаворнага паходжання дзяржавы як увасаблення перанесеных на яе («адчужаных») людзьмі сваіх пэўных правоў і свабод. Для Гегеля адчужэнне як уласцівасць сусв. духу (абсалютнай ідэі) ёсць пераход яго ў працэсе дыялект. развіцця ў сваю процілегласць — прыродную і сац. рэальнасць; для Феербаха — гэта стварэнне чалавечай свядомасцю рэліг.-ілюзорнага свету багоў, анёлаў і інш. пад уплывам усеагульнай залежнасці чалавека ад варожых яму сіл прыроды. Калі ў Гегеля пераадоленне адчужэння ажыццяўляецца праз усё больш глыбокае пазнанне навакольнага свету, то ў Феербаха — праз крытыку рэлігіі на аснове прынцыпаў любові і салідарнасці. Паводле Маркса, пераадоленне адчужэння можа быць дасягнута ў ходзе пралетарскай рэвалюцыі і стварэння такога грамадства, якое выключала б эксплуатацыю чалавека чалавекам і стварала б аб’ектыўныя ўмовы для свабоднага, усебаковага развіцця асобы.

У сучаснай зах. філасофіі адчужэнні імкнуцца абгрунтаваць усе бакі крызісу грамадства — сац. і нац. прыгнёт, бюракратызацыю грамадскага жыцця, тэхнізацыю свету і разбурэнне прыроднага асяроддзя, узрастаючую бездухоўнасць мастацтва і асобы, нявер’е і атэізм, тэрарызм і злачыннасць, нават нац.-вызв. барацьбу народаў. А.Камю атаясамлівае адчужэнне з відавочнай для яго абсурднасцю чалавечага быцця ў свеце фатальнай непазбежнасці смерці індывіда. Крызіс сацыялізму і марксізму ўяўляецца як спецыфічнае адчужэнне ў грамадстве з дзярж.-калектыўнай уласнасцю, якая ўзмацняе працэс адчужэння, ператварае яго ў фатальна-антрапалагічную з’яву. Спробы пераадолення адчужэння ў гэтым сэнсе абвяшчаюцца утапічнымі або звязваюцца са зваротам чалавека да Бога і рэлігіі, да ўцёкаў ад грамадства ў інтымна-асабістае жыццё, з маральным адраджэннем асобы і грамадства на аснове любові, салідарнасці і інш.

Літ.:

Нарский И.С. Отчуждение и труд. М., 1983;

Грицанов А.А. Овчаренко В.И. Человек и отчуждение. Мн., 1991;

Geyer R.F. Alionation theories. Oxford, 1980.

І.А.Рабкоў.

т. 1, с. 141

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)