◎ Надкоснік ’шафер’ (Сл. ПЗБ), ’брат маладой, які бярэ ў маладога выкуп за касу нявесты’ (Сцяшк. Сл.), ’меншы брат маладой, які бярэ грошы за касу ў маладога’ (в.-дзв., Шатал.). Ад выразу над касой (стаяць, быць і г. д.), г. зн. быць «адказным» за касу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Крэ́глы ’кеглі’ (Рам., Гарэц.), ’дзіцячая гульня, падобная на гарадкі’ (ТС). Укр. крагол, праела, краглі, рус. краглы, кре‑гли ’тс’. Праз польск. kręgiel, kregle ’тс’ з с.-в.-ням. kegel ’тс’. формы з устаўным г над уплывам krąg, krężel (kręglica назва гульні). Гл. Слаўскі, 3, 103.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
і́скра ж.
1. в разн. знач. и́скра;
над во́гнішчам кружы́ліся ~ры — над костро́м кружи́лись и́скры;
ткані́на з ~рай — ткань с и́скрой;
2. перен. (яркое проявление чего-л.) и́скра; блёстка;
~ры дасці́пнасці — и́скры (блёстки) остроу́мия;
○ электры́чная і. — электри́ческая и́скра;
◊ бо́жая і. — бо́жья и́скра;
~ры з вачэ́й пасы́паліся — и́скры из глаз посы́пались
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
эпіцэ́нтр
(п.-лац. epicentrum, ад гр. ері = над + kentron = цэнтр)
1) вобласць на паверхні Зямлі, размешчаная непасрэдна над ачагом землетрасення або выбуху;
2) перан. месца, дзе з найбольшай сілай праяўляецца якая-н. з’ява, падзея (напр. э. пажару, у эпіцэнтры падзей).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
узне́сціся, ‑нясуся, ‑нясешся, ‑нясецца; ‑нясёмся, ‑несяцеся; пр. узнёсся, ‑неслася; заг. узнясіся; зак.
1. Падняцца ўверх, у вышыню; узляцець. На лётных пляцоўках, у зацішных пералесках гатовы штохвіліны ўзнесціся ўгору грозныя паветраныя крэпасці. Шынклер. Якім падобным на стралу зрабілі ТУ–104 — Срэбны лайнер той, Што ўзнёсся над прасторамі Сібіры, Каб апынуцца недзе за Чытой!.. Кусянкоў. Вы [касманаўты] ўзнесліся туды, высока, І плылі ў міжзорным акіяне... Буйло. // Накіравацца ўвысь, узвысіцца. Той хвілінай я думаў пра шчасце, А яшчэ — пра Сінія скалы, Што ўзнесліся горда Над горадам Слівенам. Гілевіч. І бяроза, што ўзнеслася над хатай, тая ж, статная і прыгожая. Шашкоў. Новенькая беленькая шпакоўня ўзнеслася над яшчэ голымі кронамі невялічкага маладога садка. Дуброўскі.
2. перан. Разм. Стаць ганарыстым, фанабэрыстым, пагардлівым.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыяпі́р
(гр. diapeiro = пранізваю)
антыклінальная складка, утвораная ў выніку выдаўлівання пластычных асадачных горных парод больш цвёрдай тоўшчай, што ляжала над імі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
паглумі́цца, ‑глумлюся, ‑глумішся, ‑глуміцца; зак.
1. з каго-чаго, над кім-чым і без дап. Паздзекавацца, панасміхацца. Вот зажадалася каршуну беламу паглуміцца над дзяўчынай простай! Нікановіч. Хіба патрэбна [Ясю] такая бяднячка, як яна. Проста ён задумаў нешта благое, хоча паглуміцца з раскошы. Чарнышэвіч.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Папсавацца — пра ўсё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паго́н 1, ‑у, м.
Дарога, па якой гоняць жывёлу на папас. Туман бялее над балотам, Дзяр[к]ач завёў траскучы спеў, Жукі лятаюць па-над плотам, Жывёла йдзе з пагону ў хлеў... Чарот.
паго́н 2, ‑а, м.
Наплечны знак адрознення. На.. [Сцяпанавых] плячах красаваліся капітанскія пагоны сапёра. Корбан. Сукно гімнасцёрак пацямнела пад рамянямі і пагонамі. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Í-Tüpfelchen
n -s, - кро́пка над «i»
bis aufs ~ — як мага́ дэталёвей; да са́май дро́бязі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
заве́тны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і запаветны. За музеем, над Краснаю плошчай, Дзе заветны стаіць маўзалей, Вецер сцягі высока палошча. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)