Verbum

сфінкс, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Каменная скульптура ляжачага льва з чалавечай галавой.

2. У старажытнагрэчаскай міфалогіі: крылатая істота з тулавам ільва, з галавой і грудзямі жанчыны, якая забівала падарожнікаў, што не маглі разгадаць зададзеную загадку.

3. перан. Пра незразумелую, загадкавую істоту, дзіўнага чалавека (кніжн.).

Гэты чалавек для мяне — с.

4. Назва роду, парода некаторых жывёл, насякомых і інш.

Кот пароды с.

сярэ́дзіна, -ы, ж.

1. Сярэдняя частка чаго-н., роўна аддаленая ад краёў або пачатку і канца чаго-н.; цэнтр.

С. круга.

С. маста.

2. Час, прыблізна аднолькава аддалены ад пачатку і канца чаго-н.

С. дня.

У сярэдзіне лета.

3. Паясніца (разм.).

Баліць с.

|| памянш. сярэ́дзінка, -і, ДМ -нцы, ж.

◊

Залатая сярэдзіна — пра спосаб дзеяння, пры якім пазбягаюць крайнасцей, рызыкі.

сячы́ся і се́кчыся, сяку́ся, сячэ́шся, сячэ́цца; сячо́мся, сечаце́ся, сяку́цца; се́кся, се́клася; сячы́ся; незак.

1. Біцца, весці бой.

С. на шаблях.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рассякацца, быць пасечаным.

Ад агню куляў сячэцца лісце на дрэвах.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра валасы: ламацца, расшчапляцца на канцах.

|| зак. пасячы́ся і пасе́кчыся, -сячэ́цца (да 2 і 3 знач.).

тавары́скі, -ая, -ае.

1. Які мае адносіны да таварыша (у 1 знач.).

Таварыская падтрымка.

2. Шчыры, сяброўскі.

Таварыская размова.

3. Кампанейскі, згаворлівы.

4. Які не мае афіцыйнага характару (пра спартыўныя спаборніцтвы).

Таварыская сустрэча па футболе.

○

Таварыскі суд — грамадскі суд у СССР для разгляду спраў, звязаных з парушэннем дысцыпліны, грамадскага парадку і пад.

|| наз. тавары́скасць, -і, ж. (да 1—3 знач.).

тру́сіць, тру́шу, тру́сіш, тру́сіць; незак. (разм.).

1. Трэсціся, дрыжаць ад страху, хвалявання; баяцца.

2. што. Растрасаць што-н., церушыць.

Т. сена.

3. што. Сыпаць у невялікай колькасці што-н. сыпкае.

Т. соль у страву.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Па́даць дробнымі кроплямі, церушыць (пра дождж).

5. Бегчы трушком, подбегам.

|| зак. стру́сіць, стру́шу, стру́сіш, стру́сіць; стру́шаны (да 1 знач.).

ту́мба, -ы, мн. -ы, тумб і -аў, ж.

1. Невысокі слупок каля дарогі або тратуара.

Бетонная т.

2. Падстаўка для чаго-н. у выглядзе слупка.

3. Круглае збудаванне для наклейвання аб’яў, афіш і пад.

Рэкламная т.

4. перан. Пра тоўстага непаваротлівага чалавека (часцей жанчыну) (разм., зневаж.).

|| памянш. ту́мбачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 і 2 знач.).

угада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. што. Выказаць правільнае меркаванне пра што-н. па якіх-н. прыметах; здагадацца.

У. чый-н. настрой.

2. каго-што. Раскрыць, распазнаць сэнс, сутнасць каго-, чаго-н. (разм.).

Мы ўгадалі выкапаць калодзеж у добрым месцы.

3. што і без дап. Выпадкова даць правільны адказ.

|| незак. уга́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уга́дванне, -я, н. (да 1 знач.).

уме́раны, -ая, -ае.

1. Сярэдні паміж крайнасцямі — не вялікі і не малы, не гарачы і не халодны і пад.

Умераная скорасць.

Умераная вільготнасць.

Умераныя патрабаванні.

2. Пра клімат: сярэдні паміж гарачым і халодным.

У. клімат.

У. пояс.

3. Які трымаецца сярэдняй палітычнай лініі, схільны да кампрамісу, згодніцтва.

Умеранае крыло рэфарматараў.

Умераная палітыка.

|| наз. уме́ранасць, -і, ж. (да 1 і 3 знач.).

уну́траны, -ая, -ае.

1. Які знаходзіцца ўнутры.

Унутраныя дзверы.

Унутраныя хваробы (органаў грудной і брушной поласці).

2. перан. Які складае змест, раскрывае саму глыбіню, сутнасць, душу каго-, чаго-н.

Унутранае чуццё.

Унутраная сувязь з’яў.

У. свет мастака.

У. голас (перан.: пра думкі).

3. Які мае адносіны да жыцця ўнутры якой-н. арганізацыі, дзяржавы.

Унутраная палітыка.

Унутраная пазыка.

Правілы ўнутранага распарадку.

упада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), у што. Уцякаць, улівацца (пра раку).

Сож упадае ў Днепр.

2. за кім-чым. Даглядаць каго-, што-н. (разм.).

Ён надта не ўпадае за гаспадаркай.

3. за кім. Заляцацца да каго-н. (разм.).

У. за дзяўчынай.

|| наз. упадзе́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Пры ўпадзенні Палаты ў Дзвіну.