Тро́паць ‘біць, трапаць’ (Нас., Байк. і Некр.), ‘брыкаць задняй нагой’ (Нас.): конь тро́пае (бялын., чач., ЛА, 1), ‘варушыцца, рабіць рухі’ (рас., Бел. дыял. 1), тро́пнуць ‘стукнуць, выцяць, ударыць’ (в.-дзв., Шатал., Сцяшк. Сл., Скарбы; карэліц., Нар. сл., Сцяц., Сл. Брэс.; слонім., Нар. словатв.), ‘патанцаваць’ (Сцяшк. Сл.); сюды ж тро́пацца ‘біцца (пра сэрца)’ (Юрч. СНЛ). Параўн. укр.тропа́ти ‘тупаць; танцаваць, бегчы рыссю’, рус.тропа́ть ‘тупаць, стукаць’, славен.tropati ‘біць’, серб.тропати ‘цяжка ступаць’, тропа̏т ‘стукаць’, балг.тро́пам ‘тупаць, стукаць; вытанцоўваць’, макед.тропа ‘стукаць’. Прасл.*tropati ‘тупаць, стукаць, грукаць’, якое чаргуецца з *trepati (гл. трапаць) і суадносіцца з літ.trapinė́ti ‘тупаць нагамі’, прус.trapt ‘ступаць’, грэч.τραπέω ‘ступаю, выціскаю’ і іншымі дзеясловамі гукапераймальнага паходжання (Фасмер, 4, 105; Скок, 3, 496).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фу́нкцыя
(лац. functio = выкананне)
1) прызначэнне, роля, задача аб’екта ў пэўнай сістэме адносін (напр. ф. матора);
2) абавязак, кола дзейнасці, работа (напр. службовыя функцыі);
3) мат. залежная пераменная велічыня, якая змяняецца ўслед за змяненнем другой велічыні (аргумента 2);
4) фізіял. спецыфічная дзейнасць органа або арганізма (напр. ф. сэрца).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
расшырэ́ннен.
1.Áusdehnung f -; Áusweitung f - (ваенных дзеянняў); Áusbau m -(e)s (развіццё); Erwéiterung f - (межаў); Expansión f - (сфер уплыву); Verbréitung f - (распаўсюджванне);
2.фіз.Áusdehnung f -;
цеплаво́е расшырэ́нне Wärmedehnung f;
3.мед. Erwéiterung f -;
расшырэ́нне сэ́рца Hérzerweiterung f
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
абарва́цца
1. (адарвацца) (áb)reißen*vi (s);
2. (сарвацца, упасці) herúnterfallen*vi (s), herábstürzen vi (s);
3. (абнасіцца) zerlúmpen vi;
4. (раптоўна спыніцца) ábbrechen*vi (s); plötzlich áufhören; stócken vi (s);
◊
у мяне́сэ́рца абарва́лася mein Herz schien still zu stéhen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Разм. Тое, што і зайсці (у 1 знач.). [Лабыш:] О, нешта ж нядобрае будзе: леснічыха на вяселле зайшлася.Козел.
зайсці́ся2, зайдуся, зойдзешся, зойдзецца; пр. зайшоўся, ‑шлася, ‑лося; зак.
1. Страціць пачуццё, замерці, знямець. А зірнуў бы сюды [у бібліятэку] пан Баркоўскі цяпер — напэўна зайшоўся б ад злосці.Брыль.//Разм. Памерці. Сухотлівая сястра без догляду зайшлася.Чорны.// Анямець, страціць адчувальнасць (ад холаду, марозу). Пальцы зайшліся ад холаду. Зубы зайшліся ад халоднай вады.//(успалучэннісасловамі «душа», «сэрца»). Сціснуцца, замерці, перастаць адчувацца. «Няўжо заўважылі?» — ад трывогі ў Сашы зайшлося сэрца.Новікаў.
2. Пачаць нястрымна плакаць, смяяцца, кашляць і пад. Зайсціся ад смеху. □ [Сабакі] кінуліся к дзвярам, адчынілі іх і ўжо на дварэ зайшліся брэхам.Чорны.Дзіця аж зайшлося ад болю.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сту́кацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1.Незак.да стукнуцца.
2. Стукаючы (у дзверы, акно), прасіць дазволу ўвайсці куды‑н. [Пляменніца:] — Ноччу з’явіліся паліцыянты, доўга стукаліся.Машара.[Хлопчык:] — А дарогу замяло, дык усе стукаюцца да нас.Бажко.//перан. Спрабаваць знайсці доступ куды‑н.; хадзіць, звяртацца да каго‑н., куды‑н. з якой‑н. просьбай. Калі жыхары Гарадоцкага павета, асабліва сяляне, кідаліся ў пошуках кавалка хлеба, то першым горадам, у вокны якога яны стукаліся, быў Піцер.Дуброўскі.Куды ні хадзіў бацька, да якіх начальнікаў ні стукаўся, нічога не памагала. .. Тады [у час вайны] ўсё было на вагу золата, і аконныя рамы таксама.Васілёнак.//перан. Даваць знаць пра сябе. У сэрца стукаюцца чыстыя, як неба, жаданні.Лынькоў.Яшчэ не ўсведамляў Жарнавік па-сапраўднаму сваёй трывогі, якая стукалася ў сэрца.Пестрак.
•••
Стукацца ў дзверы — звяртацца да каго‑н. з просьбай аб чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нечувстви́тельный
1. нечуллі́вы; (нечуткий) нячу́лы;
нечувстви́тельная ко́жа нечуллі́вая ску́ра;
нечувстви́тельный к хо́лоду нечуллі́вы да хо́ладу;
нечувстви́тельный к красоте́ нечуллі́вы да хараства́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стыцьісты́нуць, стыну, стынеш, стыне; пр. стыў, ‑ла; незак.
1. Станавіцца халодным, трацячы, аддаючы цяпло, астываць. Чай стыне. □ [Валя] праверыла юшку, падышла да стала, дзе даўно стыла амаль не кранутая вячэра.Шамякін.Шуміць трава па пояс, Ля рэек стыне шлак. Юнацтва — скоры поезд. А сталасць — таварняк.Гаўрусёў.
2. Мерзнуць, замярзаць на холадзе. Пад кажух забіраўся холад, стылі рукі ў рукавіцах.Лупсякоў.Згорбілася на спіне паддзёўка, і .. [Андрэй] пачуў, што ў яго мокрыя плечы: пачынаюць стыць.Пташнікаў.[Зыбін] заўважыў, што Жэня, у сваёй кароткай ватоўцы, у няцёплай хустцы, стыне на ветры, і стаў так, каб затуліць яе.Мележ.Там ён, абліты вадой ледзяною, К сэрцу рукою білет прыціскаў, Быццам білет пад сцюдзёнай вадою Сэрцу юнацкаму стыць не даваў.Куляшоў.// Траціць на момант здольнасць рухацца, камянець пад уплывам якога‑н. моцнага пачуцця. Я і цяпер яшчэ ад жаху стыну, Хоць і не ўспомню, у каторы век, Ад зайздрасці разгневаны, дубіну Падняў на чалавека чалавек.Грахоўскі.На вуснах у Якуба Лакоты стыне маркотная балючая ўсмешка.Зарэцкі.Да вачэй фартух падносіць маці, Стыне ў горле і ў мяне сляза.Астрэйка.
3.перан. Сціскацца на момант ад чаго‑н., заміраць (пра сэрца). І стыне сэрца ў горкай скрусе. Адразу дзень цямнейшым стаў.Дайнека.Ад жаху вабнага салодка сэрца стыне Каля віроў і шчупаковых ям.Грачанікаў.
•••
Кроў стыне (у жылах)гл. кроў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
spać
незак. спаць;
iść spać — ісці спаць;
chcę mi się spać — мне хочацца спаць;
licho nie śpi — ліха не спіць;
serce śpi — сэрца маўчыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)