тэ́хніка, ‑і, ДМ ‑ніцы, ж.
1. Сукупнасць сродкаў чалавечай дзейнасці, якія ствараюцца для ажыццяўлення працэсаў вытворчасці і абслугоўвання невытворчых патрэбнасцей грамадства. Дасягненні навукі і тэхнікі. Развіццё тэхнікі ў перыяд навукова-тэхнічнага прагрэсу.
2. зб. Машыны, механізмы, прыборы, апаратура, прылады той ці іншай галіны вытворчасці. Будаўнічая тэхніка. Сельскагаспадарчая тэхніка. □ Як толькі пачала вызваляцца з-пад снегу глеба, выйшла ў поле тэхніка. «Звязда». // Сукупнасць зброі, сродкаў радыёлакацыі і пад., што маюцца на ўзбраенні арміі. Ракетная тэхніка. // Сродкі невытворчага прызначэння, якія абслугоўваюць бытавыя, камунальныя, навукова-даследчыя, медыцынскія, спартыўныя, культурныя і пад. патрэбы. Тэлеінфармацыйная тэхніка. Тэхніка спартыўных комплексаў.
3. Сукупнасць прыёмаў, навыкаў, якія прымяняюцца ў якой‑н. галіне дзейнасці або мастацтве. Жывапісная тэхніка. Тэхніка ігры на фартэпіяна.
•••
Тэхніка бяспекі — сістэма тэхнічных сродкаў і прыёмаў работы, якія ствараюць здаровыя і бяспечныя ўмовы працы.
Ядзерная тэхніка — галіна тэхнікі, якая ахоплівае выкарыстанне ядзернай энергіі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узмацне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Узмацніцца, павялічыцца ў сіле (пра вецер, дождж і пад.). Вецер узмацнеў і са злосцю круціў вадзяныя струмені. Хадкевіч. / Пра голас, гукі. Шум, які пачаў спадаць, узмацнеў. Шахавец. — Гэта ваша апошняе заданне. — Голас у Хмары ўзмацнеў. Шашкоў. / Пра думкі, пачуцці і пад. Потым, як пайшлі ў школу, дружба .. [Федзькі з Эдзікам] яшчэ больш узмацнела. Пальчэўскі. // Стаць больш трывалым, цвёрдым. Лёд узмацнеў. // перан. Стаць больш дасканалым, выразным. Лірычны маналог у творчасці Брыля асабліва ўзмацнеў у апошнія дзесяцігоддзі. Мальдзіс.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш моцным; умацавацца. Калгас гэтым часам узмацнеў. Пачала папаўняцца малочная ферма. На другі год вялікі прыбытак даў лён. Чарнышэвіч.
3. Стаць больш здаровым, вынослівым; падужэць, паздаравець. Вось выраслі дзеткі, За лета ўзмацнелі, Пад восень у вырай Яны паляцелі. Журба. / Пра расліны. Маладая вішанька ўзмацнела.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ура́жанне, ‑я, н.
1. Вобраз, след, які застаецца ў свядомасці чалавека ад убачанага, пачутага, перажытага. Уражанні дзіцячых год, звязаныя са штодзённаю яздою па чыгунцы, на ўсё жыццё захаваліся ў Хвядоса Шынклера, і пасля ён вельмі жыва апісаў гэтыя паездкі ў сваёй аповесць «Сонца пад шпалы». Арабей.
2. Уплыў чаго‑н. на каго‑н. Моцнае ўражанне на здольнага хлопчыка рабіла бацькава ігра на скрыпцы. Каваленка. Ужо некалькі дзён Павел Гушчын знаходзіўся пад уражаннем вайны, адступлення нашых войск, ад чаго сэрца аблівалася крывёю. Гурскі.
3. Уяўленне, думка, што склалася ў выніку знаёмства, сустрэчы з кім‑, чым‑н. Малады бландзін невысокага росту рабіў уражанне вельмі сціплага чалавека. Машара. Сцены, пафарбаваныя пад колер летняга неба, ствараюць уражанне прасторы, спакою. Гамолка. Раману хацелася падзяліцца з кім-небудзь сваімі ўражаннямі, думкамі. Колас. [Кавалеўскі:] — Але складваецца ўражанне, што чужы вопыт у вас [Максім Сцяпанавіч] — як той шчыт. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
marshal
[ˈmɑ:rʃəl]
1.
n.
1)
а) нача́льнік палі́цыі або́ пажа́рнае кама́нды
б) судо́вы экзэку́тар (напр. шэ́рыф)
2) ма́ршал -а m. (у во́йску)
3) вяду́чы прагра́мы (на банке́це, урачы́стасьці), кама́ндуючы пара́дам
2.
v.t.
1) выстро́йваць
2) урачы́ста ве́сьці, уво́дзіць; разьмяшча́ць гасьце́й (на банке́це і пад.)
3.
v.i.
выстро́йвацца (у баявы́м пара́дку)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
undermine
[,ʌndərˈmaɪn]
v.t.
1) рабць падко́п, падзе́мны ход
to undermine the wall — зрабі́ць падко́п пад сьцяно́ю
2) падмыва́ць, размыва́ць зьні́зу
The cliff was undermined by the waves — Скала́ была́ падмы́тая хва́лямі
3) псава́ць, падрыва́ць
to undermine one’s health — падарва́ць сваё здаро́ўе
to undermine a man’s reputation — сапсава́ць чалаве́ку рэпута́цыю
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
плечо́ в разн. знач. плячо́, -ча́ ср.;
перело́м плеча́ перало́м пляча́;
пра́вое (ле́вое) плечо́ вперёд! воен. пра́вае (ле́вае) плячо́ напе́рад!;
на плечо́! воен. на плячо́!;
плечо́ коромы́сла плячо́ каро́мысла;
◊
на плеча́х проти́вника воен. на пляча́х праці́ўніка;
плечо́м к плечу́ плячо́ ў плячо́;
по плечу́ пад сі́лу, па сі́ле;
не по плечу́ не пад сі́лу;
име́ть го́лову на плеча́х мець галаву́ на пляча́х;
име́ть за плеча́ми мець за пляча́мі;
пожима́ть плеча́ми паціска́ць пляча́мі;
руби́ть с плеча́ сячы́ з-за пляча́;
с плеч доло́й! з плячэ́й дало́ў!;
гора́ с плеч гара́ з плячэ́й;
вы́нести на свои́х плеча́х вы́несці на сваі́х пляча́х;
взвали́ть на пле́чи узвалі́ць на пле́чы;
лежа́ть на плеча́х ляжа́ць на пляча́х.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ускользну́ть сов.
1. (скользя, вырваться) вы́слізнуць, вы́слізнуцца;
ры́ба ускользну́ла из рук ры́ба вы́слізнула (вы́слізнулася) з рук;
2. разг. (внезапно уйти откуда-л.) вы́шмыгнуць; разг. (куда-л.) шмы́гнуць; (скрыться) уцячы́; (исчезнуть) зні́кнуць;
ускользну́ть из ко́мнаты вы́шмыгнуць (уцячы́) з пако́я;
он ускользну́л к себе́ в ко́мнату ён шмы́гнуў да сябе́ ў пако́й;
неприя́тель ускользну́л от пресле́дования во́раг уцёк ад прасле́давання;
он куда́-то ускользну́л ён не́куды знік (уцёк);
3. разг. (уклониться) ухілі́цца; (увильнуть) увільну́ць;
ускользну́ть от прямо́го отве́та ухілі́цца (увільну́ць) ад прамо́га адка́зу;
4. (остаться незамеченным) разг. вы́пасці з-пад ува́гі, прайсці́ па-за ўва́гай;
э́то ускользну́ло от моего́ внима́ния гэ́та вы́пала з-пад маёй ува́гі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Но́чы ’ноччу’ (чэрв., Нар. лекс.; Сл. ПЗБ), но́ччы ’тс’ (віл., Сл. ЦРБ). Паводле Карскага (2–3, 76), сеннен. но́ччи < п!!!і‑ ій < пбіій (гл. ноччу, ноч), параўн. таксама ноччы і ноччу (Бяльк.), рус. дыял. ночи ’тс’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пародыя ’твор, сатырычны або камічна падроблены пад іншы твор’ (ТСБМ). З рус. паро́дия ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 78). Рус. слова з’яўляецца кніжным запазычаннем праз польск. parodja або непасрэдна з лац. parōdia ад грэч. παρωδία ’спеў наадварот’ (Фасмер, 3, 208).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мілушка — з амялушка ’птушка Bombycilla garrula’ (Дэмб. 1). Пад уплывам народнай этымалогіі лексема наблізілася да мі́лы (гл.), параўн. тлумачэнне Дэмбавецкага (1, 459): птушка названа так паводле прыгажосці пер’яў і мілавіднасці. Укр. омелю́х ’жаўтаносы дрозд, Turdus viscivolus’, гуц. омелюха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)